Auorin e librit “50 vjet marrëshënie me jashtë”, më
parë nuk e kam pas njohur, por rastësisht e kam parë duke dhënë ndonjë
intervistë në telëvizor, dhe as që më kishte shkuar ndërmend se një ditë ai do
të ishte një nga profesorët e mi. Ai, është burri me një pamje të qetë, nuk
flet shumë, por është shumë i dashur dhe i afrueshëm që miqësohesh menjëherë me të.
Dashnor Dervishi, ka lindur në Përmet me 10 shkurt
1949. Shkollën shtatëvjeçare dhe atë të mesme e kreu në Tiranë, në gjimnazin
“Qemal Stafa”. Në vitin 1972 mbaroi studimet në Universitetin e Tiranës,
Fakulteti i Shkencave të Natyrës, dega “Fizikë Speciale”. Pas një përvoje pune
në sektorin e ndërtimit, në vitin 1974 mori detyrën si kryeredaktor në revistën
“Shkenca dhe Jeta”, deri në vitin 1976 ku filloi punë në shërbimin e jashtëm.
Në vitin 1986 u emërua për herë të parë ambassador i
Shqipërisë në Meksikë dhe gjashtë vende të tjera të Amerikës Latine, jo
rezident; duke vazhduar si ambasador deri në vitin 1992 në Itali dhe Maltë.
Detyrën si ambasador do ta ushtronte më vonë edhe në
disa vende fqinje dhe të rajonit: Izrael, Turqi, Rumani dhe Greqi, si dhe në
Qipro, Armeni dhe Tunizi, jo rezident. Ai sot është profesor në “Universitetin
Luarasi”, ku jep lëndën për Marrëdhëniet Ndërkombëtare, për Masterin për Sigurinë Kombëtare.
Libri i tij, 50 vjet marrëdhënie me jashtë, është një
libër i veçantë në llojin dhe stilin e të shkruarit, sepse ashtu siç e
thekson akademik Shaban SINANI, është një
lloj letërsie dëshmuese.
Kur fillon e lexon librin, për disa çaste fillon e
mendohesh, se ndeshesh me një lloj stili të ri rrëfimi ku autori është treguar
shumë i kujdesshëm që t`i përcjellë lexuesit atë që është e domosdoshme, duke e
lënë lexuesin të gjykojë vetë dhe të japë mendimet e tij. Rrëfimi në këtë libër
janë dëshmitë e autorit i cili prej shumë vitesh ka qenë në veprim. Por, kur i
shkon në fund librit thua me vete: “Sa pak paskam ditur”.
Në kopertinën e tij, libri ka Urën e Bushtricës, e
cila është ajo që në mendjen e diplomatit nuk do të harrohet kurrë, sepse ishte
ajo urë ku ai punoi si aksionist ose vullnetar, që do t’i hapte rrugën në
karrierën e diplomatit. Sot për Urën e Bushtricës, dinë pak ose aspak, se kjo
urë është mbi 50 m e lartë dhe një nga më të lartat në Shqipëri e cila është
ndërtuar e gjitha nga rinia në vitet 60 vetëm me punë vullnetare.
Pikërisht, do të ishte kjo vepër që do të ndryshonte
edhe jetën në karrierën e autorit si diplomat.
Natyrisht, si çdo i ri që sapo ka mbaruar studimet
edhe ai kishte ëndrrat e veta, dhe sipas frymës së kohës, do të dilte vullnetar
për ndërtimin e hekurudhës Elbasan – Përrenjas ku do të caktohej njëkohësisht
edhe komandant “aty ku do të ndërtohej Ura e Bushtricës.(f-18)
Duke qenë pjesëmarrës në ndërtimin e kësaj vepre, ai
thotë se “përshkak të terrenit malor ishte një vepër mjaft e vështirë, mjetet për
ndërtimin e saj ishin mjaft të kufizuara, dhe jo moderne të kohës”. Pjesa më e madhe e punimeve bëhej me dorë.
Grupet e të huajve dhe turistëve që vizitonin Shqipërinë në atë kohë, vizitonin
edhe urën, dhe autorit i takonte që t`i priste ata. I veshur me çizme dhe
opinga, me rrobat e punës u jepte atyre shpjegimet e rastit. Pasi ai mbaronte
shpjegimet e rastit për ndërtimin e urës, si ura më e madhe në vendin tonë, e pasonin
duartrokitjet e të huajve. Duke parë se të huajt e dëgjonin me vëmendje dhe e
duatrokisnin, ai shtonte nga vetja e tij se kjo ishte një nga urat më të mëdha
të Ballkanit. Por nga ndonjëherë mburrej duke e cilësuar si një nga urat më të mëdha
në Europë dhe përsëri kishte duartrokitje dhe fotografi pafund.
Pas kësaj, ngjarjet do të rrokolliseshin me shpejtësi për autorin, ku edhe karriera do të merrte një drejtim tjetër të cilën ai as që e kishte menduar më parë. Pikërisht do të ishte viti 1976 kur atij do t`i njoftonin se do të nisej për jashtë shtetit si diplomat. Udhëtimi jashtë shtetit në atë kohë ishte një fat i madh, dhe sidomos për një të ri siç ishte autori.
Kur arriti në aroportin “Sharl De Gol” të Parisit,
do të shihte se aeroporti shkëlqente nga dritat e shumta që të verbonin. I ulur
në sediljen e rehatshme të makinës së ambasadës sonë në Francë, ai admironte
pamjen tronditëse të aeroportit dhe të qytetit. Autori dëshmon në librin e tij
se “kaluam në një urë shumë të gjatë, më pas në disa të tjera me radhë, në
mbikalime të shumta që nuk kuptohej ku fillonin dhe ku mbaronin. Menjëherë më
shkoi mendja tek ura ime u Bushtricës. Mu mblodh një lëmsh në fyt dhe përherë të
parë ndjeva përzierje në stomak”. (f – 20).
Gjatë leximit të këtyre rreshtave, menjëherë lexuesi
pyet po pse kjo gjendje e autorit dhe ky zhgënjim i madh ku ai kishte qenë më
me fat për moshën e re dhe kohën? Ai përgjigjen na e jep vetë, gjithë këtë të
keqe e kisha me vizitorët e huaj, të cilët jo vetëm habiteshin me fjalët e mia,
por më durtrokisnin papushim dhe shkrepnin vazhdimish fotografi. Për herë të
parë ai e ndeju veten të ofenduar.
Më pas, ai do të vazhdonte punën e tij në shërbimin e
jashtëm duke ngjitur shkallët e karrierës dhe duke u afirmuar si një diplomat
profesionist. Ai thotë se “të jesh diplomat, familja dhe atdheu marrin
dimensione të veçanta; ata bëhen motivi kryesor që udhëheq punën dhe
aktivitetin e një diplomati profesionist. A e keni vënë re? Ngjyra e flamurit është
më e kuqe kur jemi jashtë vendit dhe himni kombëtar në ceremonitë e dorëzimit të
kredencialeve tingëllon shumë më bukur se zakonisht”.
Gjatë leximit të librit, impresionohesh me punën që ai
ka bërë duke takuar personalitete shtetërore të vendeve të ndryshme, dhe ajo që
të mbeten në mendje është ajo e vendit të tij i cili gjatë gjithë punës së tij
si diplomat, mbeti i shenjtë.
Fgura të mëdha si shqiptare dhe personalitete të politikës në vendet ku ai shërbeu, kanë zënë vend në faqet e librit si një dëshmi e gjallë të cilat ai i përshkruan thjeshtë pa pompizitetin e një diplomati, dhe me këtë stil të treguari shfaqet edhe individualiteti i tij duke të lënë mbresa të thella. Ndër figurat e mëdha që ai ka patur takime dhe bashkëpunim, është figura e nënë Terezës. Kjo grua e vogël dhe e imët të cilën e njihte e gjithë bota, por vetëm Shqipëria nuk e njihte, kur atij do t`i flisnin për të, do të ndërmerrte një veprimtari diplomatike të ethshme që ajo të vinte në atdheun e saj e të vizitonte varret e të afërmëve që i kishte në Tiranë. Pas një veprimtarie të ngjeshur, më së fundi takimi i shumë pritur me nënë Terezën do të vinte. Ai si diplomat kishte arritur që ta përshpejtonte ardhjen e saj në Shqipëri pa asnjë pengesë. Nënë Tereza, dëshmon autori kishte tre pasaporta, dhe në telefon atij i thonë:
- Zoti ambasador, me çfarë pasaporte doni të udhëtojë Madre Terza?
- Me çfarë pasaporte të dojë. Po të ketë dëshirë ne do t`i japim edhe pasaportë shqiptare.
Dhe takimi i shumë pritur me nënë Terezën erdhi. Ai shtron një drekë të lehtë në ambasadë për nder të saj. Takimi kalon në një mënyrë shumë miqësore dhe të përzemërt. Tashmë çdo gjë kishte marrë fund, dhe ajo ishte gati të udhëtonte në vendin e saj, gjë që e kishte kërkuar që më parë. Më në fund këtij takimit po i vinte fundi, ambasadori si zot i shtëpisë kishte vënë re se nënë Tereza nuk kishte prekur asgjë nga ushqimet që ishin mbi tavolinë. Kërkesës së tij që të merrte diçka ajo i përgjigjet se kishte ngrënë mëngjes dhe nuk kishte ardhur ora që të hante përsëri, një rregull që ajo e zbatonte me pëpikmëri të madhe. Atëherë diplomati bën lëvizjen e fundit me dëshirën e madhe si shqiptar që ajo të mos largohej të paktën pa ëmbëlsuar gojën. Ajo refuzon përsëri, dhe atëherë ai i thotë " Nëse nuk pranon të mos marrësh asgjë nga kjo tavolinë, atëherë viza e udhëtimit për në Shqipëri, anullohet. Ajo, kur dëgjoi këto fjalë, zgjati dorën drejt pjatës me luleshtrydhe, mori një kokërr, e futi në gojë dhe tha:
- Zoti më faltë biri im për këtë mëkat.
Se çfarë është një diplomat, sot shumica e njerëzëve
nuk e vrasin mendjesh shumë, vetëm nëse ndokush ka interes të mësojë më tepër në
këtë fushë. Diplomati, është një njeri i emëruar nga qeveria për të zhvilluar
negociata zyrtare dhe për të mbajtur marrëdhënie poltike, ekonomike dhe sociale
me një vend ose vendet e tjera.
Por duke iu kthyer historisë, ne diplomacinë e gjejmë
që në kohët më të lashta, që nga Abrahami në marrëdhëniet me Amorejtë, në
Egjiptin e Lashtë, por edhe në kodin e Humarabit. Në kodin e Humarabit thuhet
“Sy për sy, dhëmbë për dhëmb”, që është një nocion për çdo veprim të padëshëruar
që bëhej, dhe që duhej të jepej një dënim i barabartë. Kodi bazohej gjithashtu
në shtetin e së drejtës, i cili në fund thotë se asnjë person nuk është mbi
ligjin.
Libri i Dashnor Dervishit, është një zhanër i ri në
letërsinë shqiptare që besoj se botime të tilla janë të rrrallë. Ai përmes rrëfimeve
të tij dëshmon me fakte dhe dokumenta për punën e tij si diplomat në shërbim të
vendit të tij, dhe afirmimi në këtë fushë si profesionist për etikë nuk ia
lejon vetes që të flasë për ato ngjarje që nuk kanë ndonjë peshë të madhe.
Libri me të vërtetë është tërheqës që të befason me personazhe nga më të
ndryshmet që nga presidentët, kryeministrat, ambasadorët, deri tek njerëzit e
thjeshtë, emigrant nga Shqipëria që ishin deri në vendet më të lragëta të
globit që vinin dhe e takonin, duke lënë kujtime të paharrueshme sepse edhe
atje në vendet e largëta flisnin shqip. Edhe diçka tjetër, kur bisedon me
profesorin nuk e ndjen se sa shpejt ikën ora. Kur ndahesh me të, ai nuk harron të
të thotë “Ura e Bushtricës për mua edhe sot e kësaj dite mbetet një nga urat më
të mëdha botë’…
Tiranë, 23.03. 2022.
