Kujtim STOJKU: MARENGLEN KASMI DHE LIBRI I TIJ: “MARRËDHËNIET SHQIPTARE - GJERMANE”

 

Ne kemi nevojë për historinë, por nevoja jonë për të është e ndryshme nga ajo e një përtaci të përkëdhelur në kopshtin e dijes. […] Kjo është ajo që ne na duhet në jetë sepse na mëson se si duhet të veprojmë…

Fridrih Niçe

Libri i Marenglen Kasmit “Marrëdhëniet Shqiptaro - Gjermane në shek e XX - të”, botohet në një kohë kur shumë koka janë të nxehta për çështjet e historisë. Mirëpo profesori Marenglen Kasmi me një vullnet të çeliktë, për rreth shtatë vjet hulumton në arkivat gjermane duke i dhënë lexuesit një vepër dinjitoze historike larg këtyre kokave të nxehta që gjoja bëjnë sikur shkruajnë historinë, por më tepër ato përhapin mjegullnajë se sa hedhin dritë mbi ngjarjet politike të kohës. Këtë mjegullnajë e shpërndan Marenglen Kasmi duke sjellë para lexuesit fakte, prova dhe dëshmi të nxjerra nga arkivat gjermane që për herë të parë shohin dritën e botimit. Historia në fund të fundit është një shkencë e cila do përkushtim  për të zbuluar të vërtetën. Ajo si një shkencë humane në kërkimin e saj shkencor thotë gjithmonë të vërtetën duke u bazuar në dokumenta, ngjarje që janë zhvilluar, pasqyron veprimtarinë e personazheve të ndryshme të kohës që nuk është e lehtë t`i vërtetosh. Por, pikërisht këtu dallon edhe puna shkencore e historianit sepse historia nuk mund të bëhet eksperiment laborotorik si në shkencat ekzakte.

Para viteve 90 historigrafia shqiptare e shihte në një këndvështrim tjetër politikën nacionalsocialiste të Rajhut të Tretë, dhe në këtë libër na vjen një këndvështrim tjetër në aspektin historik.

Në historinë e para viteve 90, brezi im ka mësuar se Bismarku është shprehur se “Shqipëria është një nocion gjeografik”, gjë e cila sipas dokumentave në arkivat gjermane një gjë e tillë nuk është e vërtetë, por shprehja e tij është “Who is Europe”: “Qui parle Europe a tort. – notion geographique”.

Profesori, në punën e tij shkencore na jep një shikim tërsor të politikës nacionalsocialiste gjermane për vitet 1933 -1939 për tërë Europën e cila konsiderohet si një vazhdim i politikës së jashtme të republikës së Vajmarit. (f - 41)

Në libër jepet edhe një analizë historike shkencore se pse kjo politikë pas vitit 1933 u përpoq më tepër të ishte një levë ekonomike e përdorur në mënyrë konstituive, dhe jo këto territore të zotroheshin përmes ekspansionit të dhunshëm ushtarak... Megjithatë, është po kjo periudhë që Gjermania ndërhyn me sukses në Europën Juglindore.

Që kur u caktuan kufijtë e Shqipërisë, Gjermania dërgoi përfaqësuesin e saj Julius Winckel pranë KNK-së sepse kishte parë që KNK - ja po i tejkalonte kompetencat.

Më pas ngjarjet historike do të zhvilloheshin me shpejtësi derisa për formimin e shtetit Shqiptar do të caktohej Princ Vidi, një princ gjerman që për klasën politike gjermane ishte dyshues ku nuk munguan nga deputetë gjerman kritikat e ashpra.

Por në këtë vepër historike jepen detaje të panjohura për këtë periudhë të historisë, si dhe njëkohësisht dalin në dritë figura historike shqiptare që bëjnë të pamundurën që ta pengojnë  Princ Vidin në punën e tij, të cilët punojnë kundër ngritjes së shtetit Shqiptar dhe pa brejtien më të vogël të ndërgjegjes këta njerëz të paskrupullt shesin gjithçka dhe i shërbejnë çdo kujt për të realizuar ambiciet e tyre. Për këta lloj njerëzish kombi nuk është asgjë tjetër vetëm se një allishverish ku mund të luash me paturpësinë më të madhe për të realizuar qëllimet e tua.

Mbledhja dhë rënditja e fakteve në këtë libër natyrisht që kanë të bëjnë me punën e historianit si shkencëtar. Historiani e di shumë mirë se në detyrën që i ka vënë vetes nuk e ka të lehtë, por vështërsitë me punën këmbëngulse tejkalohen. Ai bazohet vetëm mbi fakte dhe dokumenta të shkruara nga ku edhe vepra historike tashmë që është në dorë të lexuesit flet si një dëshmi për kohën kur janë zhvilluar ngjarjet. Marenglen Kasmi në punën e tij shkencore e sheh historinë si term që kombinon ontologjiken me atë epistemologjike për aq sa i referohet të kaluarës dhe paraqitjeve tona të së shkuarës. Duke qenë se ne kemi akses në të kaluarën vetëm përmes paraqitjeve të saj, metodologjia historiografike ngjall domosdoshmërisht pyetje të adresuara nga filozofia e historisë. Pyetje të tilla kanë të bëjnë me natyrën e përkohshmërisë historike, e shoqëruar në mënyrë thelbësore me disa nocione të drejtimit të mundshëm të historisë dhe të temës së duhur të shkrimit të historisë. Këto nga ana e tyre përcaktojnë se si një historian e koncepton raportin midis të tashmes dhe të shkuarës, kuptimin e mundshëm të historisë njerëzore, mundësinë e objektivitetit dhe rolin e interpretimit të ngjarjeve përmes fakteve të mbledhura.

Në libër, autori si historian na ka dhënë ngjarje nga jeta e personazheve të kohës që lexuesin e lënë me gojë hapur. Historiani na sjellë krejt të gjallë një fragment bisede të Dom Nikollë Kaçorrit dhe Esat Pashës. Dom Nikolla i thotë Esatit:

“Nëse do të kisha fuqinë përkatëse, unë do të çoja në litar tre shqiptarë: Ismail Qemalin, Prenk Bibë Dodën, dhe të tretin…Ekselencën tuaj”. Esat Pasha qeshi dhe iu përgjigj Dom Kaçorrit: Për dy të parët jam dakord me ty, sepse nuk do të ishte një humbje e madhe, për më tepër që ata po u afrohen të tetëdhjetave, por ki mëshirë për mua, sepse jam akoma i ri”. Më pas Esati u ngrit dhe duke u larguar i hodhi Dom Kaçorrit një shikim tallës, si për t`i thënë që të vazhdonte të krijonte iluzione, sepse, që të varësh dikë, duhet së pari ta bësh zap atë”. (f - 70)

Historia është rrëfim. Nga një rrëmujë e plotë vjen rënditja e ngjarjeve sipas kohës që janë zhvilluar. Ne kërkojmë të kuptojmë të kaluarën duke përcaktuar dhe renditur “faktet”; dhe nga këto rrëfime shpresojmë të shpjegojmë vendimet dhe proceset që formojnë ekzistencën tonë. Ndoshta ne madje mund të nxjerrim modele dhe mësime për të udhëhequr por kurrë për të përcaktuar, dhe kjo mund të jetë një nga përgjigjet tona ndaj sfidave me të cilat përballemi sot. Historia është studimi i njerëzve, veprimeve, vendimeve, ndërveprimeve dhe sjelljeve. Është një temë kaq bindëse, sepse e paraqet temën e gjendjes njerëzore ashtu siç ka qenë e cila gjatë gjithë kohës ka në epiqendër të saj: pushtetin, dobësinë, korrupsionin, tragjedinë, triumfin ... Askund këto tema nuk janë më të qarta sa në historinë politike, sepse është pjesa më kryesore e fushës së studimit shkencor të saj, dhe që është më kuptimplotë nga një mori qasjesh për studimin e historisë. Megjithatë, historia politike ka rënë nga moda dhe më pas ka rënë edhe nga reputacioni, e demonizuar gabimisht si bajate dhe e parëndësishme. Rezultati ka qenë gërryerja e ndjeshme e dobisë së renditjes, shpjegimit dhe nxjerrja së mësimeve nga e kaluara.

Qëllimi kryesor i historisë është të qëndrojë në qendër të debatit të larmishëm, tolerant, intelektualisht rigoroz për ekzistencën tonë: sistemet tona politike, udhëheqja, shoqëria, ekonomia dhe kultura. Ky libër qëndron në një nivel të tillë, megjithatë, debati i hapur dhe i lirë si në shumë fusha të jetës  mungon shumë shpesh dhe nuk është e vështirë të gjesh shkakun e kësaj intolerance.

Figura e Esat Pashës është një nga figurat më të zeza në historinë shqiptare…sepse ai mbante lidhje të fshehta me grekët, serbët, malazezët dhe turqit (f- 91)

Po ashtu një fakt tjetër që na sjell profesori është ai i formimit të PKSH e cila vërtetohet saktë se formohet me përkrahjen e Jugosllavëve (f-179).

Por njëkohësisht na del qartë edhe figura e Enver Hoxhës gjatë kësaj periudhe sipas dokumentave arkivore të publikuara tashmë në këtë libër.

Data e largimit të ushtrisë gjermane nga Shqipëria sipas burimeve arkivore gjermane është 29 Nëntori i vitit 1944. Për të tjerat çfarë është shkruar dhe diskutuar si në televizion dhe shtypin e shkruar, ky argument merr një përgjigje të qartë dhe të prerë nga arkivat gjermane që na e sjell në këtë libër historik Marenglen Kasmi.

Tema e historisë së luftës është një nga temat më të nxehta sot, por autori në këtë libër historik e thotë fjalën shkencore për këtë qëndresë heroike të popullit shqiptar që u ngrit me armë në dorë për çlirimin e vendit. Sipas dokumentave që gjenden në arkivat gjermane del në dritë veprimtaria bashkëpunuese me pushtuesin e Ballit Kombëtar dhe veprimtaria e liderëve të tij. Hedhja dritë mbi këto ngjarje të rëndësishme të luftës e bën shkrimin e historisë një mjet të fuqishëm të ngjarjeve të zhvilluara; sepse tashmë ajo ka formuar identitet, veçanërisht në nivel kombëtar. Nuk mund të ketë diskutim me ato që bashkëpunuan me okupatorin dhe me ata që e luftuan me armë në dorë. Kur një vend pushtohet nga një ushtri e armatosur deri më dhëmbë nuk ka se si quhet ndryshe vetëm si pushtuese, dhe ata që bashkëpunojnë me të janë bashkëpunëtorë dhe s`mund t`i ndash nga ata. Kurse ata që luftojnë me armë në dorë për t`u çliruar nga pushtuesi quhen luftëtarë të lirisë. Për më tepër, ajo u jep atyre që kontrollojnë narrativën dhe aftësinë për të legjitimuar ose diskredituar veprime, ngjarje dhe individë në të tashmen. Megjithatë, të rendisësh historinë dhe ta dërgosh atë në betejë thjeshtë për t'i shërbyer nevojave të së tashmes është keqpërdorim dhe abuzimi më i  madh që mund t`i bësh asaj. Historia nuk duhet të jetë kurrë një armë në zemër të luftërave kulturore. Mjerisht, edhe një herë, ajo është  përdorur në mënyrë të ngathët nga ata që qëllimisht kërkojnë të imponojnë një agjendë të qartë ideologjike. Historia po bëhet shërbëtore e politikave identitare dhe e vetëflijimit. Kjo vetëm promovon kuptime të dobëta, njëdimensionale të së kaluarës dhe zvogëlon vazhdimisht dobinë e studimeve historike. Historia qëndron në një udhëkryq; e cila duhet të refuzojë të ndjekë trendin e kohës. Për këtë ky libër flet qartë.

Çdo studim i hulumtuar dhe i argumentuar mirë i çdo aspekti të së shkuarës llogaritet për mua si histori. Unë kam një preferencë për historianët që hetojnë "pse" dhe "si", por, në përgjithësi, mendoj se qëllimi i tyre duhet të jetë sa më i gjerë dhe sa më universal që të jetë e mundur.

Sot shfaqet qartazi ideja më shumë me ndjeshmëritë tona bashkëkohore sesa ato të kritikëve të saj, të cilët mbetën të lidhur me idenë e një historiani objektiv të papenguar nga të gjitha supozimet aktuale. Në të kundërt, historia shihet si një disiplinë thelbësore për zgjidhjen e problemeve. Për historianët që i kanë vënë vetes detyrë që të merren me shkencën e historisë së pari, duhet të heqin dorë nga iluzioni se ata mund të qëndrojnë disi jashtë botës në të cilën jetojnë. Ata në fakt duhet të përqafojnë faktin se studimi i së kaluarës mund të orientohet në nevojat e së tashmes.

Mund të shihet menjëherë se nga një argument të tillë sot tërhiqesh. Në një botë akademike ku shkencat humane janë nën një presion më të madh për të justifikuar rëndësinë e tyre kurrë më shumë se më parë, studimi i “të kaluarës për hir të së shkuarës” nuk e dëmton atë. Por nuk mendoj se kjo është e gjithë historia. Përkundrazi, ndjej se magjepsja e qëndrueshme reflekton diçka shumë më thelbësore në mënyrën se si ne e shohim marrëdhënien midis së kaluarës dhe së tashmes. Për shembull, ne jemi me siguri më pak të prirur se brezat e mëparshëm për të kërkuar dikotomi të ngurta midis "historisë" nga njëra anë dhe "kujtesës" ose "trashëgimisë" nga ana tjetër. Për më tepër, ne jemi më demokratikë në atë se kujt t`i besojmë se i përket historia, dhe për këtë natyrisht që shtrohen pyetje të tilla se: cilin ajo përfshin në të kaluarën dhe kush në të tashmen mund të përfitojë prej saj?

Secili historian duhet ta shohë marrëdhënien midis së shkuarës dhe së tashmes ndryshe. Dhe nëse ai arrin ta bëjë këtë atëherë do të ishte një arritja e madhe sepse do të identifikonte tensionet e kësaj marrëdhënieje si motorin e vetë e kësaj disipline shkencore.

Një mënyrë për t'iu përgjigjur kësaj pyetjeje është të pyesim veten për çfarë dhe për kë janë historitë? Një pikënisje e zakonshme mund të jetë se historitë janë të dobishme për të na treguar se si arritëm “këtu”. Histori të tilla mund të marrin formën e tregimeve të origjinës, të tregimeve relativisht lineare dhe ndoshta si arritëm t'i organizonim shoqëritë dhe sistemet tona politike në mënyrat që kemi tani, për shembull, ose, siç thotë thënia apokrife, një seri e mësimeve nga të cilat duhet të mësoni për të shmangur poshtërimin e përsëritjes.

Një kuptim i tillë i historisë fsheh brenda vetes një mundësi më emocionuese dhe të mbushur me - edhe pse jo domosdoshmërisht antitetike. Ashtu siç mund të shikojmë nga e kaluara për të kuptuar më mirë mënyrat e panumërta, të ndërlikuara në të cilat bota jonë e tanishme erdhi në ekzistencë, historianët gjithashtu mund t'i vendosin vetes detyrën e ndriçimit të botëve të parealizuara dhe të ngjarjeve të tjera të panjohura që mund të kenë ekzistuar. Histori të tilla, në mënyrë kundërintuitive, na ndihmojnë të kuptojmë më mirë kohën tonë ose duke nënvizuar kontingjentin e botës përreth nesh ose, në varësi të këndvështrimit tonë, fuqinë e qëndrueshme të strukturave përgjegjëse për mbylljen e shtigjeve të tjera.

Ky libër historik është me të vërtetë një libër i tillë që meritat i takojnë autorit për punën voluminoze që ka bërë, dhe besoj do t`i kthjellojë disi kokat e nxehta  për personazhet dhe ngjarjet historike duke i bindur përmes fakteve dhe dokumentrave arkivore. 

Read More

TRUPI “NENUJOR” I AJSBERGUT Shqipëruar nga poezitë origjinale nga Grigor JOVANI

NIKOS ENGONOPULOS

(21 tetor 1907 - 31 tetor 1985)

- homazh për ditëlindjen... -

“Koha ndikon mbi formën.

Është e domosdoshme që artisti të jetë i kohës së tij”.

ENGONOPULOS

(1963)

Sa më shumë e njoh, aq më tepër e dua këtë Njeri. Krijuesin e jashtëzakonshëm. Këtë mbrujtës original të Artit. Këtë eseist të guximshëm, që injoron të gjitha klishetë.

Ishte kaq shumë gjëra bashkë. Poet, eseist, piktor, skenograf, pedagog. Gjithshka kishte dhe ka të bëjë me artin, i referohet patjetër edhe atij. Padyshim është njëri nga përfaqësuesit më origjinalë të brezit të viteve 30-të në artet dhe letërsinë greke, kur u krye një farë minirevolucion estetik dhe ideor në to. Gjithmonë i prirur kah e reja, u bë shprehësi kryesor i rrymës tejrealiste greke të kohës. Sikur të mos e ngopnin të gjitha këto, vepra e tij përfshin akoma përkthime, kritikë letrare dhe artistike, studime dhe përqasje të jashtëzakonshme artistike, ku, natyrisht, shkëlqeu papërsëritshëm.

Vërtet, Greqia letrare dhe artistike nuk është vetëm Elitis dhe Seferis, as të jashtëzakonshmit përtej Nobelit, Kavafis dhe Ricos. Ata janë maja e dukshme e ajsbergut, që lundron ujërave të botës. Deti i plotë dhe i madhërishëm është poshtë...

(G. J. - Athinë, 22 tetor, 2022

KARAJFILAT E SHQIPERISE

… e hëngrëm barutin me grushta

në malet e egra dhe

rrëpirat

e Shqipërisë

dhe përtypëm

koromanen,

ajo që i përshtatet

artistit,

poetit.

I vetmi ngushëllim,

lulet:

ishin karajfilat…

o zot, ca karajfila!

ANIJA E PYLLIT

E di që

po të kisha

për veshje

një frak

me ngjyrë jeshile të hapur,

me lule të kuqe të mëdha e të errëta,

nëse në vend të pelerinës

së padukshme

që më shërben edhe për kokën

kisha një pllakë katrore

sapuni të gjelbërt,

që të mbështetet

butë

njëri cep i saj

përmidis dy supeve të mia,

nëqoftëse ishte e mundur

të zëvendësoja

eshtrat e shenjta

të zërit tim

me dashurinë që ka

një melodi metafizike

për ombrelat e zeza të shiut,

mbase atëhere,

vetëm atëhere

do të mund të shprehja

ëndrrat fluturake

të gëzimit,

që pashë një herë

kur isha fëmijë

brënda syve rrumbullakë

të zogjve.

HYMN LAVDIE

PER GRATE QE DASHUROJME

[…]

janë gratë që dashurojmë pyje

çdo pemë e tyre një mesazh pasioni

sikur në brendësi të këtyre pyjeve

të na gënjejnë hapat

dhe të humbim

atëhere është

saktësisht

kur gjejmë veteveten

edhe rrojmë

dhe sa herë dëgjojmë së largu të vijnë borërat

ose dhe kur na sjellin

erërat

muzikën edhe zhurmat

e festës

ose fyejt e rrezikut

asgjë - natyrisht - nuk mundet më që të na trembë

gjer dhe të dendurat gjethnaja

doemos na mbrojnë

përgjersa gratë që dashurojmë janë pyje.

BOLIVAR (1944)

(fragmente)

Bolivar, gjersa të vije ishte errësirë,

tek rafshinat tani përhapen përkëdhelitë e zjarrit

[....]

Je çlirimtari i Amerikës së Jugut.

Por vetëm një gjë është bërë e njohur:

që unë jam yt bir.

Bolivar, nuk je ëndërr, je e vërteta.

Je i bukur edhe si grek.

Dhe nëse humbi, nëse humbet ndonjëherë një Bolivar, që

u shfaq si Apollon në qiejtë,

si diell i ndritshëm perëndoi, mes një lavdie të papërshkruar,

pas malesh të bekuara të të Atikës dhe Moresë.

NUK DUA TE VDES

Gjithmonë dashuroja

- gjithë pasion -

çdo shprehje të jetës

dhe nuk më interesonte

vdekja.

Tani që më le të pushoj

pranë dritës së bukur

të syve të tu

dashuroj akoma më shumë jetën

dhe nuk do të desha të vdisja më

kurrë.

Read More

Cikël poetik nga Musa Jupolli

 BACË

Bir kolos i truallit arbëror,

A tdhetar në altarë Shqipërie,

C ili arriti të prekë diellin me dorë,

Ë shtë krenaria jonë e simbol pavarsie.

A s'është Adami i parë n'Bibël e Kuran

D ritë e vetme në shandan dardanie

E rrësirën e natës njëqindëvjeçare çan

M isionar i kombit, flamur e themel lirie!

D amarët tokës mëmë ia shterën

E gjarpërinjtë me gjak s'u ngopën kurrë

M ojsiu çau detin me shkop magjie

A demi ynë robërinë e theu si burrë!

Ç erpik s'lëkundi para asnjë krajlie

I pari ndër të parët u shkri kandil lirie

T 'jetojmë ne bacë, se ti, s'vdes kurrë.

Marrë nga libri me poezi të poetit llapian, Lumni Nimani, me titull,

"Mall e dashuri larg Arbërie".

Prishtina ime! ~

Prishtina na lindi n' emër të gjeografisë,

n' literaturën e ndaluar shekuj me radhë,

Aktorë: Komedinë në skenë fshehurazi,

poeti unë n' aromë jete me shpresë thash

Ulis në rikthim është!

Prishtina ime!

Veç me lotët do të krijohej një lum (Ë) , lumi ynë.

Lumin na e shkelën, shkelën mbi lotët tanë,

Pranvera më nuk vjen, edhe zogjtë qajnë

për muzikën tënde lum-loti i kryeqytetit tim!

Prishtina ime!

Aty në kopshtin tënd një vashë e bukur,

Zonjë qytetare, elegante, pamje Hyjnore,

në shpirt mban ëndrrën tënde të bukur,

në qiellin e kaltër shpresa e humbur!

Prishtina ime!

Lum (Ë) -loti im kush ta zëri frymën?

Pema ka mbet në vetmi e vetme është,

dhe ka frikë se të gjitha shoqet ja kanë pre!

Poema ime, lumi e pema qajnë me lotët e mi,

Teatri ndihet i vetmuar në kohë të sotme!

Dielli dhe Hëna

Nuk perëndojnë asnjëherë

Kur Hëna përshëndet Diellin

Një vallëzim i lehtë

Me nota t’ Atdheut

Ora e zgjimit afrohet

Për një Rilindje të Re

Bukuri e egër me lule natyre

Vend i shenjtë i Gjergjit

Kur Dielli përshëndet Hënën

Arbëria shikohet nga Qielli

Në Atdheun e shqiponjave

Ka vetëm një BESIM

Dielli dhe Hëna

Nuk perëndojnë asnjëherë!

Në kuvend fjala matet

Dy fjalë mjaftojnë

Dhe peshojnë më mirë

Se një gjysmë jete

Gjysma tjetër është roman

Që duhet të lexohet

Një komb nuk “mbytet” me pushkë

Hiqja librin, ai “mbytet” vetë !

Vij dhe shkoj

Udhëve pa emër

Sa herë që udhëtoj

Nata e atij viti më flet

N ‘atë vit, n ‘atë natë

Qielli dhe Dielli

Qielli lotin, Dielli dritën

Një lutje për shpirtin tim

Mes varreve të krushqve

Që s’kanë emër, as datë, as shekull

As lot nga të bukurat vasha që hi u venin

Faqeve të buta, e me lecka të lara me djersë !

Pa letër, pa laps

Me vete mora gjuhën e plagëve

Evropës t’ia mësojë emrin tim

Dardania e diellit tim

Sa herë që po vij këtu

Një plagë më shumë po ta shoh

Vetës i bëj pyetje

Ku e ka burimin ky lot

Që nuk mu sherr kurrë ?

Sot,

Sikur të flisnin heronjtë?

Read More

Çaste lirike nga Prend BUZHALA

E PËRSE E BUKURA TË NGJALL TRISHTIM

(Çaste lirike me pak fjalë)

Thua: kur e shoh një lule të rrallë

e më humb nga pamja përgjithmonë,

apo këngën e magjishme më kurrë nuk e dëgjoj,

atëherë ulem në breg të lumit,

dhe kundroj madhështinë e veprave të Hyjit.

E përse e bukura të ngjall trishtim?

Ndien dhimbje kur sheh një lule,

kur dëgjon një këngë bilbili?

-------------------------------------

TRISHTIMI I PLUHURIT

E di që gjithçka një ditë merr fund

dhe shndërrohet në pluhur.

E si ta dashurosh pluhurin?

Është iluzioni për madhështinë e dheut të imtë

që më lëndon e më shkakton ankth.

E ndiej veten të humbur nën qiellin e pafund.

Dhe le të ngrihen nga era

ato thërrmija të shkrifëta prej guri.

Ti bëju erë që ledhaton pas-botën.

PIKAT E DASHURISË

Kur i vështron pikat e shiut

ti thua: te ato ka vetëm dashuri,

ka ritëm kënge e jete,

ndonjëherë ato ngjanë në pikëllim.

Fshihe pas perdes së shiut

pikëllimin.

___________________________________

PËRQAFIMI LULES ME SHKËMBIN

Çka ndodhi kështu me erën?

na i mori shikimet

dhe na i dërgoi në cingona të errëta,

na i mori këngët

dhe na i dërgoi te dy zogj në degë,

na i mori përqafimet

dhe i dërgoi te përqafimi i lules me shkëmbin.

____________________________________

KUR TI S’JE ATY

Kjo pasqyrë

ka një të krisur në mes,

ana e saj e majtë e ruan kohën që shkon

e më nuk vjen,

në anën na e çara e djathtë

gjendet koha që vjen.

E tashmja mungon,

sepse ti s’je aty.

1. DËSHTIMI

Të ndodh që të dështosh ta mbrosh njeriun,

sidomos kur gjendet para pushkatimit,

siç dështon një rreze dielli të ndriçojë errësirën.

I rrëzuari për tokë je ti vetë.

Kur rend pafundësisht nga dështimi në dështim,

në këso çastesh ngrihu i lavdishëm:

ngrihu atëherë kur je i përmbysur ,

siç përmbyset një lis i lartë,

siç shembet e shkatërrohet një shtëpi.

Dhe tek atëherë e di se kush je.

-----------------------------------

2. E VËSHTIRA

Do të ndjesh shumë mundime

të ecësh të njëjtës rrugë,

andej kah ecën të dëbuarit nga ti

në kohën më të vështirë,

dhe ndjen pendime

edhe kur rrëzohesh hundë e buzë,

atëherë ti je ai që e di

se çka të bën njeri të lirë.

-----------------------------------

3. SALVIM

E ke provuar edhe një salvim,

kur ke dëgjuar pa asnjë njeri pranë,

siç dëgjon ylli i vetmuar yllin në skajin e universit,

siç e dëgjon dita natën që nuk e sheh,

siç e ndien vetminë e njerëzimit

të humbur në gjithnajën e paanë.

Read More

Skender SHERIFI: A N N I E E R N A U X: disa fjalë mbi çmimin NOBEL të Letërsisë 2022

Siç e dini, për çdo vit, shqiptarët e presin me një farë tensioni psikologjik, emrin e çmimit Nobel të
ardhshëm, dikush kundër, dikush pro, me atë idenë që ky çmim i takon tash ca vite dëtyrimisht autorit tonë emblematik Ismail Kadaré ... por kjo nuk është fare tema e këtij shkrimi, sepse asnjëri prej nesh, nuk jemi në trurin e anëtarëve të Jurisë Nobel, dhe tek e fundit ata votojnë lirisht për kënd të dojnë. Kur ua kanë dhuruar këtë çmim me prestigj botërorë disa autorëve, të cilët as ju, as unë, nuk i kemi pas njohur më parë ( Nigjerianin e vitit 1986, ose këtë Tanzanianin e fundit, pastaj më kujtohen edhe disa autorët aziatik ) shumicën prej tyre, nuk i kemi njohur ( duhet të jemi të sinqertë ) as në rrethet e quajtura kulturore apo intelektuale, e mos të flasim për masën e gjërë popullore. Por me një logjikë të shëndoshë, nga ana tjetër: krejt kot nuk ua kanë dhënë dhe na duhet për ta respektuar, na pëlqej apo jo, vendimin e tyre. Ngaqë ky çmim e ka një¨autoritet dhe një domethënie evidente, të pranuar sot në gjithë rruzullin tokësorë. A e diskuton apo kundërshton sot dikush çmimin Nobel të Fizikës, Mjekësisë, Kimisë apo Ekonomisë ? Besoj, që jo ! Pra, më mirë mos ta diskutojmë as këtë të letërsisë ... ngaqë është një humbje kohe, e kotë. Por le ta pyesim vetën : « po me të cilat merita objektive ja kanë dhënë këtij, apo atij ? » Ky është pozicionimi etik, i cili më dukët mua i drejtë ... duke e pranuar pa asnjë problem, një pjesë të injorancës time ndaj letërsisë afrikane dhe aziatike, që nga fillimi ! Ndërsa sivjet, ky çmim i takon autorës të njohur franceze ANNIE ERNAUX, të cilës unë ja kam lexuar vetëm 2 vepra, të cilat mu kanë dukur interesante, me përmbajtje reale, edhe pse nuk më kanë pasionuar jashtë mase, për të thënë: « waouw ... çfarë gjenialiteti në artin letrarë ! » porse shijet janë subjektive, intime, individuale dhe nuk mund të diskutohen. Shumica prej shqiptarëve, dhe së pari meset kulturore, do na thojnë : « po kush është kjo Annie Ernaux, të cilës nuk ja kemi dëgjuar kurrë emrin, as lexuar një libër deri sot ? » Por e kanë gabim, sepse është një shkrimtare me një karrierë të konsoliduar, me një botë letrare të saj ( që dikujt i pëlqen, dikujt më pak ) dhe me një stil në mënyrën sesi i shprehë gjërat e jetës së përditshme. Pastaj, është autore, e rreth 20 romanëve autobiografike, me një sfond fiksioni letrarë, apo imagjinarë, për ta modifikuar së paku minimalisht subjektin bazë ... zhanër i njohur me epitetin: « auto-fiksion » ose fiksion narrativ mbi një realitet objektiv bruto, mbi një ngjajre krejt autobiografike, të përjetuar, me pak mjeshtëri dhe zbukurime letrare. Disa prej veprave të saj, janë adaptuar në skenat e teatrit francez dhe në filma për televizion dhe kinema. Bile ky filmi i fundit, që fitoj Mostren ose Luanin e Artë në Festivalin e Venecies ( ITALI ) në edicionin 2021, i realizuar nga regjisorja femër Audrey Diwan, ishte një adaptim i romanit të Annie Ernaux-së, « L' événement – ose shqip « Ngajrja » botuar te Gallimard në vitin 2000, ku e shpjegon autorja me një imtësi gati klinike, eksperiencën e saj të Abortimit ( temë sot më aktuale se kurrë për të drejtat e Femrave – ju po e shihni sesi ka evoluar ligji në Amerikë, dhe në disa Shtete evropiane ). Në atë kohë Annia ishte akoma studente në vitet 1964, dhe pas një marrëdhënie seksuale të pa kontrolluar, e përjeton një abortim klandestin me 100 probleme anekse, pos konfliktit psikologjik me vetveten, me të afërmit e saj, sipas rendit social, patriarkalizmit, dhe të thash e të themët e shoqërisë. Bile ka pas filluar në letërsi me po atë temë, në veprën e saj të parë, që ja ka pas botuar Gallimard-i, botuesi më prestigjioz i Francës ( Les Armoires Vides – 1974 ) - roman autobiografik, të cilin e ka zhvilluar, kompletuar dhe ribotuar pastaj në vitin 2000 me titullin siç ua thash më sipër « Ngjarja, apo Evenimenti « Por ja dy fjalë prezantuese për Policinë e rendit publik apo Ministrinë e brendshme mbi këtë shkrimtare franceze Annie Ernaux, e ritur në Normandi, pak para zbarkimit të forcave aleate pro-amerikane nëpër plazha. Ka lindur me 1 shtator 1940 në Lillebonne, një vend anonim që nuk e njeh askush, dhe së pari vetë francezët. Mund të themi, periferia, ose No Man's Landi hegzagonal, siç e ka kënduar shpeshherë kushëriri im RENAUD. Vjen nga një familje modeste dhe popullore, proletare, ( vajza e askushit ) në raport me klasat borgjeze dhe aristokratike franceze, ku përcilën dhe transmetohën vlerat, kulturat, trashëgimitë e ndryshme, brez pas brezi, po në të njejtën klasë shoqërore dhe familjare. Si unë SHERIFI nga fshatrat buzë Valbonës, ku të parët e mi, prisnin që po kapi Pushkën dhe Kalin për ta luajtur ndonjë rol të dytë në një Western tropojan të Howard Hawks, John Ford, ose Sergio Leone, me Clint Eastwood-in ... por devijova tragjikisht në anarshi dhe në deliriumet e majit 1968, dhe akoma nuk kam ardhur në rrugën e duhur të para-programuar. Ju dua shumë, o Prindër, ju respektoj, por më leni në botën time, por favor, se më kanë rrethuar disa spanjolle dhe latino-amerikane ... ec e merrne vesh sepse ? Babai i Annie Ernaux quhej Léon Duchesne ( 1899 – 1967 ) dhe Nëna quhej Madeleine Dumenil ( 1906 – 1986 ) si në këngën e BREL-it ( « Ce soir, j'attend Madeleine » ) por e shkreta ka përfunduar si shoqja ime aktore e famshme Annie Girardot me sëmundjen e Alzajmerit, humbja graduale e kujtesës dhe e identitetit, të cilëve ua kushton autorja franceze nobeliste një Vepër mjaft të prekshme, edhe pse e shkruar pa asnjë patos. Romani i saj mbi Babain ( La Place -botuar tek Gallimard në 1983 ) e fiton çmimin Renaudot një vit pas në 1984 – çka në Francë vjen direkt pas çmimit të famshëm Goncourt, i dyti në hierarkinë e çmimëve. Dhe pastaj mbi Nënën e saj ( Une Femme – botuar në 1987 ) Prindërit e saj, janë punëtorë të thjeshtë, pastaj tregëtarë të rëndomtë, ngaqë e mbajnë një Kafe me një magazinë ushqimore elementare në lagjen e tyre. Nuk jemi shumë larg botës së Emile Zola në fakt. Por Annia donë për të dalur me çdo kusht prej atij mesi aq të varfër dhe të kufizuar, tepër i mbyllur dhe rutinor në ekstrem ... ashtu, siç kam dalur unë nga psikologjia e imponuar në zonat malore veriore ose prej Mërgatës së Qyqëve. Ndodhin këto gjëra rastësisht, aksidentalisht, ose nga një vullnet i superfuqishëm i Personit IKS ! Autorja franceze shkon për ta studiuar Letërsinë në Universitetin e Rouen – ku zonja Zhan D'ARC e ka pas lënë një gjurmë – dhe më vonë në Bordeaux, regjion i bukur dhe i mirënjohur për verat e mëdha franceze. Punon si Profesore e Lëtersisë në disa kolegje dhe gjimnaze në Francë. Del gradualisht, por me një pikëpyetje dhe konflikt të brendshëm nga shtresa e saj sociale dhe familjare, porse i rikthehet rregullisht dhe me një autenticitet dhe sinqeritet të rrallë në të gjitha veprat romaneske ( auto-fiksion ) të saj. Me atë idé qendrore evidente: « tani që jam universitare dhe e rangut borgjez, klasa e mesëme, kam të tjera qendra interese dhe preokupime, dhe një distancë me botën e prindërve dhe të fëmijërisë time. A e meritoj këtë statut që e kam ? A mos jam duke e tradhëtuar origjinën time, atë kujetesën apo realitetin familjarë të botës proletare ? » Dhe siç iu thash, i përgjigjet kësaj problematike në librat e saj. Mund t'ua citoj disa romane pak më emblematike të krijimtarisë së saj letrare : ( « Une Femme gelée » ose Një Femër e ngrirë, apo e akullt – botuar në 1981 – ku flet për historinë e saj dhe atë familjarën. « Passion Simple » që më pas pëlqyer mua si lexues – në 1992 – ku e përshkruar klinikisht aventuren e saj pasionante me një biznesmën pak më të ri, që vinte nga Europa Lindore, epshet, pritjet, deri në detaje ... si të ishte një radiografi globale mbi gjithë çka mund të përjetohet gjatë atyre momentëve. Kjo vepër ka qenë e adaptuar në Film nga Daniele Arbid në vitin 2020 « La Honte « – ose Turpi në 1997 - « La vie extérieure » në vitin 2000 – pastaj vepra më e plotësuar e saj, sipas specialistave me titullin: « Les Années – Vitët « në 2008, një lloj freske romaneske, ku e ilustron në detaje jetën e saj personale dhe atë të familjës, si t'i kishte përmbledhur brenda një libri, 4 ose 5 libra të saj, mbi një ngjajre të caktuar, kurse në këtë vepër i trajton të gjitha temat dhe problematikat e saj dhe të rrethit të saj, prej nga viti 1940 dhe deri sot ... me të gjitha shëkundjet që kanë ndodhur në shoqërinë franceze, në të gjitha fushat gjatë 70 vitëve të fundit ... Dhe për këtë vepër, i merr disa çmime, si për shembull : çmimin François Mauriac dhe çmimin Marguerite Duras, dy autorë të njohur francez, dhe çmimin Strega të Letërsisë evropiane. Në vitin 2011, e boton librin e saj : « L'autre fille » ku ja shkruan një letër të prekshme letrare Motrës të saj, e cila ka vdekur që në lindje, para ardhjes se Annie Ernaux-së, në jetën tokësore. Në vitin 2016 e boton romanin autobiografik : « Mémoire de Fille » ku trajtonë rininë e saj, kur ishte 18 vjeçare dhe eksperiencat seksuale të para të asaj kohe, të cilat i ka quajtur më vonë « Kujtimet e Turpit » Dhe mund ta citojmë edhe veprën e saj të fundit për momentin, të quajtur : « Le Jeune Homme – Mashkulli i ri « në 2002, gjithmonë tek botuesi Gallimard. Ku e trajton aventurën e saj, me një Mashkull atraktiv 30 vite më i ri sesa Annia. Ndërsa e fiton edhe çmimin e Gjuhës franceze, por edhe çmimin Marguerite Yourcenar në vitin 2017 për të gjithë veprimtarinë e saj letrare. ( Zonja Yourcenar është femra e parë që është emëruar në Akademinë e famshme franceze, mes 40 figurave mashkullore të kulturës dhe inteligjencës, konsideruar si të pavdekshmit ... trashëgimi e Mbretit Diell Liugji 14 ) Emërohet në vitin 2014 « Doktor Honoris Causa » e Universitetit de Cergy Pontoise. Merr çmimin e Akademisë së Berlinit në vitin 2019. Gjatë vitëve 1960 martohet me zotin Philippe Ernaux, dhe jetojnë 17 vite së bashku. I ka 2 djem : Eric dhe David dhe dikur do ndahen nga vitet 1980. Në Festivalin e Kanës të fundit, tani në maj 2022 : e ka prezantuar në seleksionin zyrtarë të seksionit « La Quinzaine des Réalisateurs – Dy javorja e regjisorëve » duke konkuruar për çmimin « Kamera e Artë » e cila e shpërblen një vepër të parë ... bashkë me djalin e saj David, filmin « Les années super 8 ». Tani në aspektin e artit letrarë, të stilit të saj, autorja Annie Ernaux, është trashëgimtaria e shkollës minimaliste, neutrale, objektive, realiste dhe gati klinike « Le Nouveau Roman - ose Romani i ri « i cili e ka dinamituar narracionin, psikologjinë, përshkrimet e gjata alla Marcel Prust, zbukurimet dhe qendisjet sa për formë ... me Nathalie Sarraute dhe Alain Robbe-Grillet, të cilët i kam pas njohur të dy në Paris dhe gjatë vizitës së tyre në Bruksel. Edhe tek romanet e Annie Ernaux, vërrehet ky lloj shkrimi i distancuar, i ftohët, klinik dhe neutral, pa patos, pa metafora, pa krahasime, pa vlerësim as gjykim personal subjektiv të Personazheve apo të ngjajreve ... pra, me një përshkrim sa më objektiv dhe mjekësorë, diçka që korrespondon me faktin që kemi para syve. Por literatura e saj, e ka pos anës autobiografike evidente, anës intime të përjetuar ( abortimi, familja, fëmijëria, mesi social, eksperiencat seksuale, pasionet erotike, portetet e Babait dhe të Nënës me alzajmer ) e kanë në prapa sfond, edhe një anë të angazhuar direkte apo indirekte politike, sepse bazohen edhe në realitetin social për mos me thënë sociologjik, si te filozofi dhe sociologu Pierre Bourdieu, të cilen e ka admiruar shumë. Annia niset me të drejtë nga ideja, që edhe intimiteti jonë lidhet dikund me anën sociale apo politike, sepse jemi të diktuar nga një realitet familjarë IKS, nga një realitet politik dhe social, nga një klasë sociale me ligjet dhe normat e saj, me universin e saj specifik ... e sado që të ecim, të avancojmë në karrierën tonë, të ngritemi me poste dhe me rroga ... e kemi dikund të shenuar në çeliza historinë dhe trashëgiminë tonë familjare dhe sociale ... pra është pjesë e jona dhe ngelet dikund e regjistruar brenda nesh, edhe nëse do bëhemi Ministra apo Miliardera në Biznes. Me një fjalë sipas Annie Ernaux: « Nuk mund të ekzistojnë një UNË intim puro, i zgjidhur dhe i dekonektuar nga çdo realitet social apo politik IKS apo YPSILON. » Kështu, që mjeshtëria e saj, është për ta kontekstualizuar UNIN intim, për ta lidhur me realitetin ekzistues dhe për ta zgjëruar pikërisht atë anën autobiografike tradicionale, siç e kanë praktikuar disa shkrimtarë egotik dhe narcisik me temën: « unë, unë, unë, dhe asgjë tjetër pos unë ... bëra këtë, më ndodhi kjo, u takova me filanin, si të ishte gjithë bota duke u sjellur rreth kërthizës të tyre ! « E kjo është merita më e madhe sipas meje, e autorës Annie Ernaux, me dalur nga prizmi puro egocentrik, për ta përqafuar realitetin social dhe politik të botës, përmes eksperiencave të saj individuale dhe intime. Pastaj është një Femër e majtë, e angazhuar në disa tema politiko-sociale, feministe natyrisht, mbështetëse e lëvizjes sociale franceze: « Fanelat e jeshilta » dhe e programit të Jean-Luc Melanchon, që konsiderohet si ekstrem i majtë në Francë. Nuk donë mend, që është komplet anti-liberale dhe anti Emmanuel Macron, çka e ka thekësuar gjatë një interviste në gazetën e njohur: « Libération » në mars 2022 - ku është prononcuar shumë qartë dhe pa formula druri pseudo-diplomatike mbi kanditaturën e dytë të Macronit. « Po kush është realisht ky Tip në sferën politike, nga na ka ardhur ? Për mua, është kandidati i Bankave dhe i fuqive financiare. Një arrogant plot urrejtje ndaj shtresave të ulta popullore. Komplet jashtë realitetit objektiv të jetës së 70 përqind të francezëve. Një iluzionist, fallëtorë, specialist i komunikimit, showmen, aktorë, por i stërforcuar, kështu që tingëllon fals. Një llafolloj por pa përmbajtje të thellë as serioze, pa diçka konkrete që shihet më në fund. » Ja pra, të nderuarit Lexues, se kush është Fituesja e çmimit NOBEL të vitit 2022 – shkrimtaria franceze Annie Ernaux. Edhe pse nuk e kemi pas njohur neve, më përpara ... Në historinë e çmimit Nobel që në vitin 1901, janë 16 autorë francez të cilëve ju është atribuuar ky titull prestigjioz, dhe është autorja e parë femër në Francë që e merr këtë çmim. Tani, pasi që ua prezantova këtë shkrimtare franceze me fjalët e mia, ju ngelet për ta zbuluar dhe për t'i lexuar veprat e saj, nëse dikush i ka përkthyer në gjuhën shqipe. Kalofshi mirë të gjithë dhe respektet e mia, nga Brukseli, me një birrë artizanale të fabrikuar nga Murgjit e një Manastiri në Valoni ... a mos e keni pak mish të tharë dhe pak djathë të vjetruar së paku 1 deri në 3 vite ? Ju falënderoj të gjithëve për mirëkuptim !  

 - Me 10 tetor 2022 në Bruksel ( Belgjikë)

Read More

Kujtim STOJKU: CIKLI POETIK "KUR BIEN GJETHET"

   Thonë se kur bien gjethet ëndrrat s`dalin të vërteta,

Gjethet këputen nga degët duke dhënë shpirt, kurse lulet ikin larg,

Nata zgjatet si një litar i zi, kurse dita sa vjen e shkurtohet,

Duke më folur me gëzim gjethet që bien m`kanë shtangur në çast.

Që të gjitha bien nga degët e pemës në vjeshtë,

Unë do t`u buzëqesh kur do të stolisen me kurorë lulesh,

Ata do t`lulëzojnë aty ku rritet trëndafili, bukuri e rrallë,

Kur t`dekompozohet nata, do t`ia marr këngës

 sa toka dhe qiellit të tundet,

E policia do t`më shoqërojë në gjyq i prangosur si kriminel,

Për ditën që pamëshirë e kam vrarë…

MASAKRAT E GJYSHËRVE TANË

Unë e kujtoj shpeshherë gjyshen time,

Me atë pamjen fisnike dhe rizen borë të bardhë në kokë,

Ajo megjithëse e pashkollë

 me zgjuarsinë e saj e konkurron edhe sot këtë epokë digjitale,

Kishte një fantazi që na mbante zgjuar deri në mesnatë,

Por ndonjëherë ishte e egër dhe e tmerrshme sa askush s`do ta besojë.

 

Kur trokiste dera, ajo bëhej krejt një njeri tjetër,

Hapej çardaku e miqtë zinin vend,

Pastaj ajo kapte pulat e u përdredhte kokën,

S`mungonin rastet kur pamëshirë ua priste,

E pastaj i flakte mbi dysheme.

Ne të habitur shikonim trupat pa kokë që kërcenin,

Se ç`valle ishte ajo as sot s`di ta tregoj,

Por që ishte një valle që të ngjethte në shpirt,

Dhe n`fytyrën e saj s`u besova syve kur pashë,

Asnjë gjurmë pasioni, kënaqësie apo dhimbjeie,

Kjo më hutoi, e s`dija çfarë të thosha dot.

 

Mesdita, në gjirin e saj kishte fshehur errësirën,

Ato vrasje të pashpirt ishin vrasjet më të ndershme,

Më pas ajo do t`i zhyste në ujë të valuar e do t`i rrjepte,

Ato kufoma të mjera pa kokë,

I përcëllonte përmes flakësh në oxhak,

Ku zogjtë e vegjël vinin vardallë duke cicëruar në oborr,

Dhe gjyshja si skifter gri me thikë në dorë rrinte e priste,

Që t`i therte me radhë e për këta s`kishte asnjë mëshirë ajo.

Ajo që ishte më e dashura, më e dhimbsura,

Që na dha leksionet e para që nuk jepen në asnjë auditor,

S`ta mbushte mendjen se do të bëhej një kriminele shekullore,

S`e kuptoja se si n`darkë do të qeshnin, do të këndonin

duke pirë raki e ngrënë pulat e pafajshme,

E nën tingujt e nxehtë të telave të skuqur të çiftelisë,

Për këtë masakër të gjithë ata burra e uronin:

- Të lumshin duart moj fisnike, këtë shtëpi e bekoftë Zoti,

Kurse unë shihja gyshen time të pashpirt,

Që uronte miqtë me duart e gjakosura…

PËRÇARTJE

Ndjej se rrugët kundërmojnë erë squfuri,

Në përgjithsi shëndeti i të gjithëve gremiset honeve,

Kur buzët e kuqe t`puthin, të lutem bëj kujdes,

Se ato janë kriminale, s`do të çuditeshit,

Përmes lotëve të kripur do të notonin me shpejtësi,

Kapriçot e majmunëve asnjë s`do t`i kuptonte,

Kurse ora për çudi ishte zbukuruar me ngjyrën e ditës…

ME SYTË E DHELPRËS

Me sytë e dhelprës,

Shoh lumenjtë nëntoksor të rrjedhin,

Nga poshtë qiellit të asfaltuar merr frymë agimi,

Barqet tona i fryn poezia e akrepit,

Nga fyelli mijra vjeçar pikon era e nenexhikut,

Që është këputur mbi një shtrat lule limoni.

Vështrimi juaj ka lindur nga lotët e butakëve,

Që pasqyron fletët e kujtesës së syve të delfinit...

IDENTITETI I PËRDHOSUR

Në fillim ishte fjala,

Kështu e mësuam,

dhe besoj se kjo është e vërtetë edhe sot,

Pastaj poshtë saj vjen nënfjala,

Këtu për një çast ndala

E nuk mund heshta dot.

S`mund të heshtja sepse pashë që ngadalë t`buronte drita,

E më pas të përthyhej kundrejt sipërfaqeve

E të errësohej nga pak,

Kur djersa dhe gjaku u përzien me dheun,

Çuditërisht fillova të lëshoj rrënjë,

Sa një lis hodha shtat.

Por ky ritëm erdh e u prish,

Lulet filluan të vyshkeshin se ua zunë frymën,

Errësira dhe t`ftohtit ua këputën kërcellin,

E ata dhanë shpirt duke u shtrirë përtokë.

Kur filloi të fryente erë e të binte dëborë,

Në prag një bulëz vese u përmbys,

Gjuhët e vogla filluam të përmbahen,

Nëpër dhomat e errëta filluan të zënë vend,

E kur lahutat shpërthyen tingujt me jehonë,

Përforcuan me shpirt çdo element.

E përsëri fjala dhe nënfjala,

Përzier me dheun, gjakun dhe shpirtin,

Ku në çdo mal e shkam lëshoi rrënjë,

Sot dëgjohen përsëri këta tinguj të qëmotshëm,

E pikërisht këto fjalë që shkruajmë,

Identitetin e përdhosur na kanë dhënë...

KUR NJË KOMB

Ka njerëz të tillë që është vështirë t`i identifikosh,

Edhe kur një zog don t`fluturojë shumë lart,

ai gjithnjë fluturon drejt blusë qiellore,

Kurse një zonjë kur dëshiron të ngjitet sa më lart,

Vesh një palë këpucë me taka të larta,

Brenda shpirtit të saj shkallët e lartësimit zgjohen.

Kur unë s`kam këpucë shkoj që të blej në treg një palë tjera,

Nëse dikujt i mungon hunda, ky nuk është ndonjë problem i madh,

Në tregun tonë të pasur mund të blejë një hundë të rreme,

Kur një komb e kupton se nuk ka shpirt,

ai e kthen shpinën andej nga fryn era,

Shkon tek fqinjët dhe blen një të shitur!

Për të kjo është rruga e vetme,

… dhe çuditërisht ai është i pashpirt!

Mos u habisni se çdo të ndodhë me ngjarjet e tjera…

GJARPËRI I ZI

Heej!

Çohu!

Çfarë ke kështu?

Hapi sytë…?

Pse je kaq i zbehtë e gjithë djersë,

I tmerruar nga ankthi në shpirt,

Me zë të mekur foli,

E pas pak e mori veten shpejt.

Pashë një ëndërr të keqe e gjumi krejt m`u prish,

Një gjarpër i madh e i zi,

Qënjen time ngdalë po e gëlltiste,

E pasi më mbërtheu me dhëmbët gjithë lakmi,

Një erë si prej gjirizi nga goja i dilte.

Befas, mësa kisha mundësi fillova të bërtas,

Përmes zgollave të hapsirës vinte një oshëtimë,

Ishte një jehonë që s`e kisha dëgjuar më parë,

Ndoshta ishin përpëlitjet e fundit,

Që mundohesha të mos përfundoj në barkun e gjarpërit të zi.

Më kot shpresoja duke iu lutur qiellit,

Se ndonjë ëngjëll krahë bardhë do t`më ndihmonte,

Ky shpirt ngrënës ndaj meje ishte informuar gabimisht,

E ndoshta kjo lutje drejtuar Zotit, nga ky djall më shpëtonte.

Pastaj pashë disa xhind që ishin krejt të lirë,

Një prejt tyre në fshehtësi kët` përbindësh e ndihmonte,

E prandaj ai mblidhej kutullaç, zvarrisej në pluhur në sy të Perëndisë,

E me helmin që mbante në bisht, s`harronte asnjë të mos helmonte.

Ky tmerr, më turturoi gjithë natën e gjatë,

Se e shihja që gllabëronte gjithçka me babëzi,

Kur lodhej së zvarrituri, për çudi nxirrte krahët,

E fluturonte kudo duke i korruptuar të gjithë.

I zhytur në këto fëlliqësira që mendja kujt s`i shkonte,

Filloi të mbillte urrejtjen,

e kish trashëgim sepse vetë ashtu ishte ngjiz`.

Natyrisht, që këto mbeturina kanë lënë njolla në kujtesë,

Ndërsa vetëm ha e ha i duket se të keqen e zhduk nga vetja,

Befas nga një sëmundje e rëndë fillon e vjell,

M`u duk vetja si Jona kur e gëlltiti peshku në detë,

Prandaj fola, këtë ëndërr ua tregova t`gjithëve,

e nuk heshta…

VARGJE KAFSHUESE

“Do merresh i pandehur”,

“I tha oficeri një burri të vjetër”,

Gjykata e ka në dorë për fajin tënd,

Po ç’tu desh mor burrë të mbash një stan me qenër,

E t’mos u bindesh ligjeve që ka ky shtet.

Një nga qentë e tu është rebel e huligan,

Një qytetar krejt kot e ka kafshuar me dhëmbë,

E prandaj sot merresh i pandehur sipas kodit penal,

Tani është fjala e juaj, thuaj çfarë ke për të thënë.

Ai me guxim e vështroi oficerin në sy,

Shikimi i tij më thellë mundohej të lexonte,

Natyrisht, që për të ai nuk krahasohej me qentë e tij,

Që s’i kishin këto ligësi që ka bota njerëzore.

Pastaj, ju përgjigj hetuesit me qetësi,

Ata kafshojnë njerëzit që janë gjithë ligësi padallim,

Lakmitarë e t`pangopur, të veshur me pushtet e prandaj tërbohen,

Ata janë besnikë e gjithë fisnikëri,

Prandaj i kafshojnë disa njerëz sepse s`iu durohet.

Ai, qeni për të cilën akuzohem,

S`e keni parë zoti hetues,

Ka një pamje prej fisniku,

Është zotëri i vërtetë kur fillon e leh,

Si margaritarë i shkëlqejnë sytë,

S`i dridhet hiç qerpiku,

Sa herë që leh një flakë prej vetes i shpërthen.

Po ti s`e kupton zoti hetues se ai vërtetë është një qen,

Me dhëmbët e mprehtë në të rrallë ndonjë e kafshon,

Po ta them në konfidencë se s`është si qentë e tjerë,

Ai është një qen arti,

e prandaj njerëzit kushdo qofshin ata, rehat s’i len.

Po t`ia shohësh sytë i ka si të thurur me shtiza,

Ai i ka të verbër se janë të punuar prej leshi,

Ata shikojnë nga brenda shpellave dhe sytë iu nxjerrin xixa,

Ata e shohin qartë një botë krejt të përsosur,

Lexojnë ligësinë njerëzore që s`krahasohet me asnjë qen,

Hetuesin e vështronte drejt e në sy, e disa çaste heshti.

Pastaj, filloi të fliste përsëri,

Me një zë të qetë që i rridhte si ujëvarë

Sa herë ata lehin, kanë një ankth në shpirt,

Por duhet t`më besoni z. hetues,

Ata nuk e njohin kodin penal,

Atyre s`u pëlqen që njerëzit therin e zhvasin njëri - tjetrin,

E prandaj fusin në punë dhëmbët,

E për këtë s`mund t`i bësh me faj.

Po t`ua dëgjosh atë zë,

Jo ashtu siç e dëgjoni ju dhe të tjerët,

Sa herë ata lehin, zëri e tyre është një thesar i vërtetë,

Është si një muzikë e mprehtë dhe me zë të lartë,

Një simfoni e rrallë që s`e keni dëgjuar ndonjëherë.

Me tinguj të mprehta dhe të ndritshme,

Lehjet e tyre të ndezura janë flakëruese,

Ulërasin butë ndaj botës prandaj shpesh janë të nevrikosur,

Ah!

Ata qentë e mi

Janë qentë e Artit që drejtohen botës,

Lereni të qetë zotërinë tonë,

Hiqjani prangat,

E më pas do të shihni se vështrimi i turbullt do t’ju qartësohet,

Edhe ju më qartë do ta shihni botën,

Përmes syve të tyre të qetë…

Read More