ZHYL VERN: SI FILLOVA TË SHKRUAJ*

               

Bernovai ishte një gjeni por ishte i papunë. Një ditë prej ditësh u takuam dhe më dha lajmin e gëzuar se kishte filluar punë si portier. Gjatë bisedës ai me atë tonin e tij të rreptë më pyeti:

- Zhyl, a vuan?

- Tani jo Baranavo.

- A ke oreks?

- Tani nuk më hahet, sapo hëngra drekë.

- Kështu nuk ke dëshirë të shkruash poezi?

- Jo nuk kam. Më pëlqen të shkruaj një pjesë teatrale. E kam menduar përmbajtjen e komedisë. Veçëse më mungon aftësia e Skribit.

- E çtë duhet Skribi kur ke dy Dyma. Kjo duhet menduar, biri im. Pjesë për teatër nuk duhet të shkruaj kushdo. Unë për shembull, nuk mundem. Domethënë duhet të njihesh me Dymain. Meqë ra fjala është shkrimtar shumë i mirë. Më pëlqen shumë.

- Edhe mua më pëlqen Barnavo.

- Përsa i takon Dymait, do të njoh unë me të. Nuk e kam të vështirë ta bëj këtë.

- Mos u mburr, - qeshi Zhyli. – Me të vërtetë njihesh me Dymain – atin?

- Nuk kam nderin ta njoh, por njoh mirë Arpentinin, që është mik me atin dhe birin. Do ta rregulloj unë Zhyl.

- Ti je i tmerrshëm Barnavo.

- Të dua shumë, biri im! Të dielën tjetër ti do të shkosh në San – Zhermen, në pallatin e Dymait. Po, ka një pallat ai. Në pallat ka pesëdhjetë shërbetorë. Kam shumë miq nga këta. Pregadit frakun, dorezat, lulen e mostrës.

- Si do ta rregullosh Barnavo?

- A më beson Zhyl?

- Padyshim! Të besoj dhe habitem! Lëkundem dhe prapë të besoj! Të besoj dhe trembem!

- Ky është besimi i vërtetë, biri im! Kur njeriu dëshiron diçka, do t`ia arrijë qëllimit. Aq më shumë dhe aq më shpejt, kur ky njeri mban rrobën e portierit. Nuk i mungojnë as lidhjet, as miqtë dhe as gjendja e mirë shpirtërore.

………

Zhyli u ngjit nëpër shkallët e mermerta dhe u ndodh para hyrjes katrore, gjysmë të errët, portieri hapi derën.  Barnavoi u ul në karrocë dhe ndezi çibukun. Lot mallëngjimi dhe trishtimi i turbulluan shikimin. Njëra nga ëndrrat e Barnavoit u realizua. Puna po shkonte mirë.

Shkallët e mermerta ishin plot me lule e palma. Si admirues i Orientit që ishte, Dymai i kishte ndërruar paradhomat dhe anët e shkallëve në shëmbëlltyra që të kujtonin përrallat e “Njëmijë e një netëve”. Romancieri dhe dramaturgu i pasur nuk shqetësohej për çeshtje të hollash. Po të llogarisje të gjithë të ardhurat e tij, do të mjaftonin për të jetuar të tërë pasardhësit, në jetë të jetëve.

Të gjithë pasardhësit, që e rrethonin Dymain me ngrohtësi, vetëm kërkonin. Ai mbante një sekretar specialist për çeshtjet e pasardhësve. Ky njeri ishte i zhytur në punë nga mëngjezi deri në mbrëmbje. Shumë më lehtë e kishte sekretari për çeshtjet e letërsisë: për të punonte vetëm Dymai. Shkëlqyeshëm jetonin shërbetorët dhe të gjithë personat e tjerë që punonin në shtëpinë, në rrugën “Paqja”, po kështu majmeshin edhe ata të vilës jashtë qytetit.

Arpentini pasi bisedoi gjatë me Zhylin më në fund i tha:

- Çfarë llogarie keni bërë duke ardhur tek Dymai, miku im?

- Mendoj të më ndihmojë, zotni.

- Çfarë ndihme keni parasysh? Franga, këshilla, udhëzime, Kritika? Për hir të këtyre ia vlente të vije këtu.

- Të gjitha përveç parave. Iu përgjigj Zhyli.

- Do t`ju prezantoj te ai. Ju po më pëlqeni miku im. Ecni me kujdes, shkallët janë prej xhami shumë të trashë, rrëshqet si një parket. Ngandonjëherë tekat e Aleksandrit janë absurde. Tani po kërkon një zezak me mjekër të kuqe. Po s`ke ku e gjen një të tillë. Këtej, miku im. Banketi fillon në orën katër. Tani është tre pa një çerek. Valentina!

U afrua një shërbyese me përparse të kaltër dhe tha se mjeshtri ishte në kabinetin e vet, po punonte dhe u lutej të mos futnin asnjeri tek ai. Arpentini trokiti në derë. Asnjë përgjigje. Pas kësaj i propozoi Zhylit:

- Troksisni, e gjeta, po t`ju përgjigjet Aleksandri do të jeni i lumtur dhe i pasur.

Zhyli trokiti në derë me grusht. Menjëherë u dëgjua një bas i thellë melodioz:

- Kush është? Hyni!

Arpentini dhe Zhyli hynë në kabinetin e Dymait. Roamcieri i dëgjuar ishte ulur pranë tavolinës në një karrige, dhe me duart të hedhura mbi shpinore, po shkruante, duke gjykuar nga lëvizjet, me gërma shumë të mëdha. Tavolina ishte mbuluar me fletë të shkruara. Dymai vazhdonte të shkruante, pa u kushtuar vëmendje njerëzëve që hynë. Faqet i ndrisnin nga djersa, flokët e shpupuritur i rrinin si një kapele me push. Dymai i ngjiste një aktori që sapo ishte kthyer nga nga arena e cirkut.

- Shkrimtari i ri Zhyl Vern, që më pëlqeu me ta parë, ka ardhur nga Nanta për t`u njohur me ju dhe ju lutet t`i jepni këshilla e t`i bëni vërejtje, - tha me një ton deklamativ Arpentini.

- Tungjatëjeta! – gjëmoi Dymai dhe i zgjati Zhylit një dorë të shkurtër leshtore. Zhyli i futi gishtat e gjatë e të hollë në atë dorë si morsë dhe shtrembëroi fytyrën nga dhembja. Dymai qeshi me të madhe. U duk sikur nuk qeshte një njeri, po muret e kabinetit të madh, mobiljet masive, bile vetë ajri i ngopur me tym cigaresh. Kur Dymai qeshte, buzët e trasha i zgjateshin para dhe sytë i shkëlqenin, si të ndriçuar nga brenda.

- Tungjatjeta, Zyl Vern! – oshëtiu përsëri basi i tij. – Më ndihmoni! Nuk po më vijnë frazat. Gjithshka shkonte përmrekulli, e mendova titullin e romanit të ri, bile fillova kapitullin e dytë dhe papritur, stop! Nuk e di ç`ndodhi! Nuk di si ta shpreh që filloi një shi i madh!...

- Rridhte shiu, - tha Arpentini, duke u ulur në një shezlong.

- Keq! – Dymai përplasi këmbën. – Ç`do të thotë të rridhte? Mua më duhet shi i madh, kurse ti thua rridhte! – Çthoni ju Zhyl Vern nga Nanta?

- Më falni, si mundem… - bëlëbëzoi Zhyli. – Si mundem t`i jap këshilla unë Alkesandër Dymait? Ju lutem

- Ju nuk dini gjë, as që mund ta kuptoni! – Dymai ia bëri me dorë. – Gjithë kapitulli i dhjetë i “Kontit të Monte - Kristos” u shkrua nën ndikimin e atij papagallit plak, Kruzesë. Ishte ulur në atë kolltukun atje dhe diktonte. Unë korrigjoja atë stilin e tij të tmerrshëm, të neveritshëm. E ç`mund të na thuash për shiun?

- Më duket se nuk është e domosdoshme të ketë shi, as të vogël, as të madh mjeshtër, - tha Zhyli. – Heronjtë tuaj pëlqejnë kohën e mirë.

- O-ho! – Hungëroi Dymai dhe i futi Zhylit një purro në gojë.

- Ulu shakatar dhe pi këtë purro, o Zhyl Verni nga Nanta. Emil, shtjeri verë nga ajo që është prodhuar në shekulli e shtatëmbëdhjetë. Vazhdo, Zhyl Vern po më pëlqen!. Më bleve, po, më bleve! Po filloj të dashuroj! Pra shi nuk do të ketë! – Ai goditi tavolinën me grusht. -Faleminderit Zhyl Vern! Me të vërtetë këta heronjtë e mi duan kohë të mirë, si nuk e kisha vënë re më parë!... Vërejtje e hollë, je shumë i vëmendshëm! Të lumtë! Ndize purron!

- Jam i lumtur mjeshtër, - shqiptoi Zhyli duke iu marrë fryma.  Kur në libër ka kohë të mirë, lexuesit i kënaqet zemra, apo jo?

– Po! – bërtit Dymai në shenjë aprovimi dhe vrapo te tavolina. - Emil! Jepi verë dhe dhuroi dorezat e mia të verdha! Edhe frakun gushëpëllumbi! Edhe pulovrin e kaltër kadife!. Ja dërgo të gjitha në shtëpi, dëgjon?

Ai u ul në tavolinë, mori në dorë penën dhe ajo nisi të vrapojë mbi letër. Arpentini i dha Zhylit një gotë verë: për vete shtiu në një enë të rrumbullakët që i ngjante një katruveje prej balte. Përpoqën gotat dhe pinë. Zhylit iu duk sikur kishte hedhur në stomak metal të shkrirë! Filluan t`i merren mendtë, sendet në dhomë nisën të vallzojnë në sytë e tij. Dymai që ishte ulur nga e djathta, iu duk nën tavan. Zhyli u ul në kolltuk. Sytë iu mbyllën. Një shpërthim i jashtzakonshëm guximi dhe u pregadit të thotë: “ Dëgjomëni, do të diktoj”… Në vend të kësaj shqiptoi:

- Më zgjoni në pesë e ca…

Dhe filloi të gërhasë…

^{*Leonid Borisov “ Zhyl Vern”.}