Zija Çela: KURTHI I PËRJETËSISË

Në mbretërinë e nëndheshme, ku qeveriste Hadi, nuk ishte hera e parë që ndodhnin veprime të ndaluara, për të cilat sundimtarit i qe dashur të merrte vendime të rrepta. Por faji që sapo ia raportuan, përveçse i pazakontë, trondiste tërë pushtetin e tij absolut. Hm, po kaloi miu një herë nëpër mustaqe, filloi të mendonte për psikologjinë njerëzore, e bën rrugë pastaj. Ai s’kishte ndër mend të lëshonte pè dhe për hir të një rebeli, që kishte shkelur mbi bujarinë e sovranit, t’u hapte rrugën shthurjeve të mëtejshme.
Në krye të muajit, sipas kërkesës në kancelarinë e mbretit, ishte paraqitur para tij një nënshtetas i errësirës, që dikur pati jetuar në Efirë, qytet në skaj të visit të Argut. Mbasi u gjunjëzua, duke shprehur përulësinë dhe bindjen ndaj Hadit, i parashtroi një lutje. Donte dy javë leje që të kthehej përkohësisht në botën e mbidheshme.
“Cila është arsyeja, çfarë halli ke?”, pyeti mbreti.
“Më ka marrë malli për time shoqe, por sidomos për tim bir, Glaukun”, u gjegj tjetri.
Nëpërmjet korrierëve që komunikonin me të gjallët, Hadi ia kishte dëgjuar zërin atij efiridi. Thuhej se për mend s’ia shkonte kush, por ishte gjithashtu dinak. Megjithatë motivi i lejes ia preku zemrën. Ishte ende mesi i verës dhe, pas mungesës që atij i dukej e pafund, vetë Hadi mezi priste kthimin e Persefonit, gruas së tij sezonale.
“E kuptoj”, tha, “edhe malli është hall, madje hall i madh.” Pastaj, si për ta përmbyllur dobësinë që po tregonte, e paralajmëroi: “Por dy javë dhe asnjë ditë më tepër!”
“As dhe një orë më tepër, Madhëria juaj!”, e siguroi nënshtetasi për besnikërinë e pathyeshme.
Mirëpo kishin kaluar nëntë ditë mbi dy javët dhe, ndonëse korrierët ia kishin kujtuar nëntë herë shkeljen e afatit, i lejuari nuk po kthehej. Ç’të bënte tani, kur edhe korrieri i dhjetë sapo ishte kthyer sërish pa të nëndheshmin rebel?! Hadi ndihej i dhunuar në pushtetin e vet dhe rrezikonte të bëhej gazi i të gjithëve. Vëllezërve të tij, Zeusit që sundonte mbitokën dhe Poseidonit që sundonte detin, nuk po u pëlqente ky lëshim liberal, që mund të çonte në lëkundje të pushtetit. I pari ishte i gatshëm ta përvëlonte me rrufe atë të pabesin, ndërsa i dyti kishte joshjen për ta mbytur në honet e nënujshme. Por prapëseprapë i përmbante respekti ndaj sovranitetit të të vëllait, të cilit bashkë me stimulin e karrotës, në atë mbretëri i përkiste edhe e drejta e shkopit.
Ndërkaq, Hadi nisi t’i krahasonte të dhënat e korrierit të fundit me ato të paraardhësve. Doli se të gjithë kishin raportuar njëlloj. Pasi kishte takuar gruan dhe të birin, ai efiridi ishte dhënë pas qejfeve dhe kaq iu ëmbëlsua jeta, sa nuk donte të kthehej kurrë më në botën e të vdekurve. Zullumqari, mendoi i nervozuar Hadi. Pastaj s’u përmbajt dhe foli me zë:
“Nuk e ditka lakmitari i babëzitur se njeriu, çdo njeri si bir njeriu, andej matanë është i përkohshëm?! Vetëm brenda kohës që i është dhënë, ai duhet të kryejë angaritë e jetës.”
Rojtari i mbretërisë, pasi lëvizi kokën me të cilën fliste, lëvizi edhe dy të tjerat, atë që lehte dhe atë që kafshonte. Qyshse e kishin gënjyer dy herë te porta kryesore, tani ishte bërë jo vetëm më dyshues, por gjithashtu më i sertë. Përbindëshi me tri koka, të cilit po i kërcisnin dhëmbët nga tërbimi, kërkoi t’i ngarkohej atij misioni për ta kthyer rebelin me dhunë. Por mbreti ia priti:
“Ç’po thua, Cerber?! Me kthimin ne do t’i dhuronim shpëtimin. Kurse faji i tij meriton dënim shembullor, dua të them kapital.”
Me gjithë ngurrimin, Cerberi i kujtoi i habitur:
“Mbret i nderuar, atij horri i është marrë një herë jeta. Si mund të ketë dënim kapital për të vdekurin?”
“Ka”, tha Hadi gjithë siguri, “rebelit do t’ia mohoj përgjithmonë mbretërinë time.”
Me gjasë, e kishte caktuar ndëshkimin. Me t’u ulur në fron, vazhdoi të grindej me tërsëllëm duke iu drejtuar besëthyesit, thua se e kishte para syve: “Këlysh bushtre, të pëlqeka të jesh i pavdekshëm si perënditë?! E po mirë, ta jap unë përjetësinë. Veçse me një kusht, që ka për ta sjellë shpirtin te hunda. Do të pendohesh atëherë, do t’i lutesh vdekjes të të marrë, por mortja ka me të përbuzë. Kërmë!”
Kështu, qytetari nga Efira e pa veten rrëzë një mali me një shkëmb të rëndë përpara. Atij i duhej ta ngjiste gurin përpjetë. Mirëpo, sapo i afrohej majës, guri i rrokollisej dhe gjithë përpjekja fillonte nga e para. Kishte ardhur stina kur syri s’të shihte gjëkundi blerim. Era uturinte dhe në qiellin e rrudhur, ndonëse ngjante më i vogël, vorbullonin retë kërcënuese. “Ç’bëhet tani në atë burgun e zi”, pyeti veten i dënuari, “është i kënaqur mbreti?” Teksa Persefoni mblidhte lule fushe, duke e dashur për grua, një ditë Hadi e grabiti. Mirëpo nëna e saj u ankua te Zeusi dhe Hadi u pajtua me këshillën e të vëllait për t’ia kthyer të bijën, veçse me marrëveshje: Persefoni do të qëndronte tetë muaj në botën e mbidheshshme dhe katër në të nëndheshmen. Përderisa natyrës i kishte rënë shkretimi i dimrit, efiridi u kujtua se në këtë periudhë vajza e Demetrës, perëndeshës së pjellorisë së tokës, ndodhej në mbretërinë e errësirës.
Pastaj kaluan vite dhe rrallë e më rrallë kujtohej për Hadin. Si të fshihnin ndonjë enigmë të pazbërthyeshme, herë-herë i ndërmendeshin fjalët e fundit të dekretit të tij, të cilin ia kishte komunikuar me gojë kryekorrieri i mbretit: “Vetëm një rrugë shpëtimi të mbetet. Dhe po e gjete, përveç çlirimit nga dënimi, bëhesh prapë i përjetshëm. Por kësaj here për t’u shpërblyer në mënyrën më bujare.”
Vallë, ku flinte lepuri? Ishte një tallje funebre apo Hadi po e shfrytëzonte këtë ngjarje, për të provuar mes njerëzve ndonjë sekret të perëndishëm? Sado nuk donte të ngarkohej me barrë të tjera, zullumqarit s’i shqitej dyshimi. Ose dekreti e saksiononte vërtet paragrafin, ose atij i kishin bërë veshët. Por kot hahej me vete, dekreti e përmbante kumtin.

* * *

Ec e ec, koha kalonte. Ai u bë shekullor dhe mundimi i gjatë e razbiti. Një pasdreke, kur po i afrohej majës së përpjetë dhe guri i mori sërish rrokullimën, kaq i pangjashëm iu duk ndëshkimi i vet, sa Sizif Eolidi i bëri thirrje së Ardhmes për t’ia ndriçuar këtë pikë. E ardhmja iu përgjigj. Diku përtej deteve iu shfaq një mal tjetër, si prej biluri të bardhë. Disa punëtorë me varé, leva e qysqi, nxirrnin blloqe nga masivi që farfurinte nën rrezet e diellit. Ndërkaq, një zevzek trupshkurtër por gjithë energji lëvizte andej-këtej nëpër gurore, duke u rënë blloqeve me çekan për t’u dëgjuar tingullin. Kishin ndonjë çarje a plasaritje nga brenda, ç’tregonte jehona?
I dënuari do ta shihte shpesh në malin e Karrarës këtë tip, veshur me këmishë të bardhë pa jakë, pantallona të zeza me kallca dhe këpucë lëkure. Kur e pa në rresht me hamejtë, mbytur në djersë dhe të kërrusur nga pesha, sepse po tërhiqnin një gur të rëndë që e kishin lidhur me litarë, murmuriti disi i lehtësuar:
“Unë s’qenkam i vetmi në këtë botë, ja ku është një Sizif tjetër!”
Blloku vertikal që po ulej nga mali, ishte gjykuar i papërdorshëm nga ustallarët e gurores. Por zevzeku nga Firence, si të donte të ballafaqohej doemos me një sfidë, vetë e kishte zgjedhur. Në çastet e vetmisë, kur po e rishqyrtonte projektin e tij, fiorentini i bëri thirrje për herë të fundit së Shkuarës. Dhe gjithë sa kishte mësuar për të kaluarën e njerëzimit, që nga burimet biblike, jehonat e mitologjisë dhe dëshmitë historike, iu rigjallëruan thekshëm në kujtesë. Por kushedi përse iu ndërmend edhe ndëshkimi i Sizifit dhe, si shumëkush, hyri në dyshime për pjesën e fundit të dekretit: “Vetëm një rrugë shpëtimi të mbetet. Dhe po e gjete, përveç çlirimit nga dënimi, bëhesh prapë i përjetshëm. Por kësaj here për t’u shpërblyer në mënyrën më bujare!”
Ekzistonte vërtet ndonjë shans që nuk i thuhej troç, por duke e kthyer në kurth, i jepej me gjuhë orakulli? Apo kishte qenë një tallje e kryekorrierit që, në inat e sipër, ato fjalë i kishte shtuar nga vetja? Vështirë të besohej se Hadi s’i kishte mbyllur të gjitha shtigjet. Por nëse ia kishte lënë hapur njërin, atëherë ai e përfytyronte Sizifin në ishullin e Eubesë, pikërisht në malin e Okit, që ishte bërë i famshëm për mermerët e bukur.
Pastaj vetë i hyri punës, sepse tërë energjinë që po i vlonte përbrenda, donte t’ia zbraste gurit sa më parë. Dhe hiq e hiq me daltë nga blloku vertikal i mermerit, nxori prej tij Davidin, siç e kishte paraparë me syrin e mendjes. Ishte figura e djaloshit që, me një hobé të thjeshtë dore, pati mundur Goliathin përbindësh.
E ku ta dish, ndoshta edhe Sizifi do ta kishte mundur Hadin me një daltë, po të kishte zgjedhur rrugën e artit. Fiorentini zevzek e dinte se ishte i vdekshëm dhe nuk lakmoi t’i bënte dredha cakut natyral. Por duke i dhënë përjetësinë gurit, asaj lëndës që i stërmundon skulptorët si ndëshkim për talentin, u bë edhe vetë i pavdekshëm.
Se kush ishte ky gjeniu, e keni marrë me mend, Mikelanxhelo Buonarroti.