(Nën shenjën e VITIT TË GJERGJ KASTRIOTIT), 30
E pafund është lista se çka trashëgojmë nga Epoka e Skënderbeut.
Në radhë të parë, trashëguam kujtesën e pasur historike, dhe një ndërgjegje kombëtare që u pasurua nga koha në kohë.
Nëse thuhet se është mitizuar figura e Skënderbeut, atëherë - po, KA NDODHUR MITIZIMI I TIJ në periudhën e Rilindjes Kombëtare. Ç'fituam, pyesin skeptikët e sotëm. Figura e Skënderbeut, e mitizuar, shërbeu si figurë misionare e ringjalljes kombëtare, figurë misionare e pavarësimit të Shqipërisë, e krenarisë kombëtare, e ringjalljes historike dhe e shpresës për pavarësim e çlirim.
Pak qenka kjo?!
Por, sigurisht, që Skënderbeu është figurë historike dhe për personalitetin e tij historik tashmë ekzistojnë qindra monografi historike kudo, në krejt gjuhët e Evropës: me betejat e tij, me betejat diplomatike, me veprimet politike, me kontaktet, me bashkëpunimet etj etj... Ndërkaq, pos studimeve monografike historike, së bashku me zhanret tjera (letrare, etj), ekzistojnë mbi 2000 vepra!!!
Skënderbeu, pra, është edhe HERO EVROPIAN, HERO NDËRKOMBËTAR!
Dhe, në këso rastesh, kur përpiqet të rrëzohet për toke, kjo figurë, atëherë PREMJA NË BESË i bëhet edhe Evropës Perëndimore e jo vetëm kombit shqiptar...
Në radhë të parë, trashëguam kujtesën e pasur historike, dhe një ndërgjegje kombëtare që u pasurua nga koha në kohë.
Nëse thuhet se është mitizuar figura e Skënderbeut, atëherë - po, KA NDODHUR MITIZIMI I TIJ në periudhën e Rilindjes Kombëtare. Ç'fituam, pyesin skeptikët e sotëm. Figura e Skënderbeut, e mitizuar, shërbeu si figurë misionare e ringjalljes kombëtare, figurë misionare e pavarësimit të Shqipërisë, e krenarisë kombëtare, e ringjalljes historike dhe e shpresës për pavarësim e çlirim.
Pak qenka kjo?!
Por, sigurisht, që Skënderbeu është figurë historike dhe për personalitetin e tij historik tashmë ekzistojnë qindra monografi historike kudo, në krejt gjuhët e Evropës: me betejat e tij, me betejat diplomatike, me veprimet politike, me kontaktet, me bashkëpunimet etj etj... Ndërkaq, pos studimeve monografike historike, së bashku me zhanret tjera (letrare, etj), ekzistojnë mbi 2000 vepra!!!
Skënderbeu, pra, është edhe HERO EVROPIAN, HERO NDËRKOMBËTAR!
Dhe, në këso rastesh, kur përpiqet të rrëzohet për toke, kjo figurë, atëherë PREMJA NË BESË i bëhet edhe Evropës Perëndimore e jo vetëm kombit shqiptar...
1.
Barleti, Beçikemi, Martin Segoni, Dhimitër Frangu e të tjerë arbërorë, që janë kronikanë të gjallë të asaj epoke, dhe nuk pëbëjnë ndonjë mit a përrallë ...
Lufta për liri nuk është aventurë, por VETËDIJE, NDËRGJEGJE... jehona e kësaj vetëdijeje (antiaventure), na vjen nëpërmes Barletit: "Lirinë nuk ua solla unë, por e gjeta mes jush"... vetëdija etnike e kohës ka qenë e fortë. Barleti ka qenë dëshmitar ngjarjesh dhe dy veprat e tij shprehin frymën e epokës:
"Nuk ka gjë më të çmuar për njeriun sesa atdheu, nuk ka detyrë më të shenjtë sesa lufta për ta mbrojtur atë nga i huaji. Kryeni detyrën ndaj atdheut, për të cilin asnjëherë nuk duhet kujtuar se është derdhur gjak, se është luftuar sa duhet, sepse dashuria për të ia kalon çdo dashurie tjetër", shkruan Barleti te vepra e tij.
Barleti na rrëfen se arbërorët e kishin zakon të trashëguar të këndonin ndër gosti trimëritë e të parëve të tyre dhe t’u thurnin lavdi atyre.
Në hyrjen e kryeveprës së vet “Historia e jetës dhe e bëmave të Skënderbeut”, që i kushtohet Ferdinand Kastriotit, nipit të Skënderbeut, Barleti shpjegon arsyet që e shtynë të shkruante këtë vepër: ndjenja e detyrës patriotike për të përjetësuar luftën e heroit dhe të popullit të tij dhe njëkohësisht për t’i shërbyer së vërtetës si detyra më e lartë e historianëve.
Pra, barletiane dhe arbërore... kjo ndërgjegje për lirinë...
Barleti, Beçikemi, Martin Segoni, Dhimitër Frangu e të tjerë arbërorë, që janë kronikanë të gjallë të asaj epoke, dhe nuk pëbëjnë ndonjë mit a përrallë ...
Lufta për liri nuk është aventurë, por VETËDIJE, NDËRGJEGJE... jehona e kësaj vetëdijeje (antiaventure), na vjen nëpërmes Barletit: "Lirinë nuk ua solla unë, por e gjeta mes jush"... vetëdija etnike e kohës ka qenë e fortë. Barleti ka qenë dëshmitar ngjarjesh dhe dy veprat e tij shprehin frymën e epokës:
"Nuk ka gjë më të çmuar për njeriun sesa atdheu, nuk ka detyrë më të shenjtë sesa lufta për ta mbrojtur atë nga i huaji. Kryeni detyrën ndaj atdheut, për të cilin asnjëherë nuk duhet kujtuar se është derdhur gjak, se është luftuar sa duhet, sepse dashuria për të ia kalon çdo dashurie tjetër", shkruan Barleti te vepra e tij.
Barleti na rrëfen se arbërorët e kishin zakon të trashëguar të këndonin ndër gosti trimëritë e të parëve të tyre dhe t’u thurnin lavdi atyre.
Në hyrjen e kryeveprës së vet “Historia e jetës dhe e bëmave të Skënderbeut”, që i kushtohet Ferdinand Kastriotit, nipit të Skënderbeut, Barleti shpjegon arsyet që e shtynë të shkruante këtë vepër: ndjenja e detyrës patriotike për të përjetësuar luftën e heroit dhe të popullit të tij dhe njëkohësisht për t’i shërbyer së vërtetës si detyra më e lartë e historianëve.
Pra, barletiane dhe arbërore... kjo ndërgjegje për lirinë...
2.
Të mos harrojmë: te ky fjalim kastriotian (1443), përdorimi më i shpeshtë është ai i fjalës LIRI, ndryshe nga civilizimi pushtues otoman që nuk e kishte në fjalorin e vet këtë fjalë (ata kishin fjalën nënshtrim Allahut kundër "të pafeve"... Orlando Paterson, një dijetar amerikan, në librin e tij “Liria në formimin e kulturës perëndimore”, thotë se liria ka formuar modelin kulturor të Perëndimit, ka qenë vlera thelbësore e kulturës perëndimore gjatë gjithë historisë së saj; ndërsa fjala liri te popujt e vendeve joperëndimore nuk ekziston, ato vende e popuj nuk kanë ndonjë fjalë a term të barasvlershëm që do ta shprehte konceptin për lirinë. Dhe nënvizohet: Liria qëndron e pasfiduar si vlera më madhore e botës perëndimore; liria lindi nga përvoja e skllavërisë, nga vizioni i përbashkët për lirinë.
Dhe Skënderbeu, nëpërmes Barletit, na del Mbrojtës i Lirisë. Askund nuk përdor formula fetare të krishtera! Ani pse Barleti ishte një prift, dhe anise ai shkruan: "Tani, ndonëse rronim e hanim bashkë dhe kishim një zemër dhe një shpirt, me gjithë këtë asnjë nga këta s'më kish dëgjuar kurrë të zë n'gojë atdhenë, lirinë dhe krishtërimin, gjersa ardhi rasa në betejë të Nishit."
Të mos harrojmë: te ky fjalim kastriotian (1443), përdorimi më i shpeshtë është ai i fjalës LIRI, ndryshe nga civilizimi pushtues otoman që nuk e kishte në fjalorin e vet këtë fjalë (ata kishin fjalën nënshtrim Allahut kundër "të pafeve"... Orlando Paterson, një dijetar amerikan, në librin e tij “Liria në formimin e kulturës perëndimore”, thotë se liria ka formuar modelin kulturor të Perëndimit, ka qenë vlera thelbësore e kulturës perëndimore gjatë gjithë historisë së saj; ndërsa fjala liri te popujt e vendeve joperëndimore nuk ekziston, ato vende e popuj nuk kanë ndonjë fjalë a term të barasvlershëm që do ta shprehte konceptin për lirinë. Dhe nënvizohet: Liria qëndron e pasfiduar si vlera më madhore e botës perëndimore; liria lindi nga përvoja e skllavërisë, nga vizioni i përbashkët për lirinë.
Dhe Skënderbeu, nëpërmes Barletit, na del Mbrojtës i Lirisë. Askund nuk përdor formula fetare të krishtera! Ani pse Barleti ishte një prift, dhe anise ai shkruan: "Tani, ndonëse rronim e hanim bashkë dhe kishim një zemër dhe një shpirt, me gjithë këtë asnjë nga këta s'më kish dëgjuar kurrë të zë n'gojë atdhenë, lirinë dhe krishtërimin, gjersa ardhi rasa në betejë të Nishit."
3.
Barleti po shkruante si humanist, dhe heroi i tij, në radhë të parë, është humanist, zëdhënës i ri i pikëpamjeve për lirinë. Madje, fjalia e parë retorike, me figurën e apelacionit, hapet me fjalinë që ka thelb të saj lirinë: "Ju epirotët (arbnorët, P.B.), mund të gjenit një tjetër mbrojtës të lirisë...",
Dhe tutje e tutje: "Ju, si burra aq të fortë, të rritur në liri, që qëndruat kaq kohë nën mynxyrën barbare, nuk u mërzitët derisa të më shihnit..." Përkufizimi i tillë, nxjerr në shesh SHQIPATRIN (ARBËRORIN, ARBNORIN) si karakter që është mësuar të mos jetojë i nënshtruar, si karakter durimtar për ta realizuar qëllimin, por njeri që nuk duron mbi veten dikë tjetër... "Po përse doni që unë ta mbaj për vete me të padrejtë emrin e çlirimtarit?" Ja pra, një tjetër koncept, çlirimtari (liberatori).
Shqiptarët i kanë fituar dhe mund t'i fitojnë betejat e tyre vetëm me Flamurin e Skënderbeut e me traditat liridashëse skenderbegase e që është edhe thelbi i frymës europerëndimore shqiptare. Me këtë frymë arrihet edhe bashkimi i kombit, edhe përkrahja ndërkombëtare. Shtesat tjera, të flamujve të huaj, e kishin përligjur copëtimin dhe robërimin.
Barleti po shkruante si humanist, dhe heroi i tij, në radhë të parë, është humanist, zëdhënës i ri i pikëpamjeve për lirinë. Madje, fjalia e parë retorike, me figurën e apelacionit, hapet me fjalinë që ka thelb të saj lirinë: "Ju epirotët (arbnorët, P.B.), mund të gjenit një tjetër mbrojtës të lirisë...",
Dhe tutje e tutje: "Ju, si burra aq të fortë, të rritur në liri, që qëndruat kaq kohë nën mynxyrën barbare, nuk u mërzitët derisa të më shihnit..." Përkufizimi i tillë, nxjerr në shesh SHQIPATRIN (ARBËRORIN, ARBNORIN) si karakter që është mësuar të mos jetojë i nënshtruar, si karakter durimtar për ta realizuar qëllimin, por njeri që nuk duron mbi veten dikë tjetër... "Po përse doni që unë ta mbaj për vete me të padrejtë emrin e çlirimtarit?" Ja pra, një tjetër koncept, çlirimtari (liberatori).
Shqiptarët i kanë fituar dhe mund t'i fitojnë betejat e tyre vetëm me Flamurin e Skënderbeut e me traditat liridashëse skenderbegase e që është edhe thelbi i frymës europerëndimore shqiptare. Me këtë frymë arrihet edhe bashkimi i kombit, edhe përkrahja ndërkombëtare. Shtesat tjera, të flamujve të huaj, e kishin përligjur copëtimin dhe robërimin.
4.
Barleti shkruan për nacionin arbëror dhe patriotizmin arbëror (pra, për kombin arbëror-shqiptar e atdhetarizmin shqiptar te vepra e tij "Historia e jetës dhe e veprave të Skënderbeut". Kësisoj, do dallaur faktin që fjala komb (shqip) përdoret vetëm prej shek XIX, sikundër duan të thonë disa shqipfolës, për ta mohuar të kaluarën tonë. Kurse fjala nacion (nation, nga latinishtja natio), përdoret që nga antika, përdoret edhe te Barleti. Latinishtja është gjuhë kulture e antikës, por edhe sot nocionet e konceptet shkencore në botën moderne, janë me rrënjpë e prejardhje latine.
Natio dhe patria: janë dy fjalë që shënjojnë nacionin/kombin dhe atdhetarizmin/ patriozitmin, janë fjalë latine që ndërlidhen me lindjen (amësia) dhe atin (prindin atë)... e që i përdor gjerësisht Barleti. Nuk është e rastësishmne pse edhe në shqip kemi dy fjalë me të njëjtin kuptim: ATDHE e MËMËDHE...
Barleti shkruan për nacionin arbëror dhe patriotizmin arbëror (pra, për kombin arbëror-shqiptar e atdhetarizmin shqiptar te vepra e tij "Historia e jetës dhe e veprave të Skënderbeut". Kësisoj, do dallaur faktin që fjala komb (shqip) përdoret vetëm prej shek XIX, sikundër duan të thonë disa shqipfolës, për ta mohuar të kaluarën tonë. Kurse fjala nacion (nation, nga latinishtja natio), përdoret që nga antika, përdoret edhe te Barleti. Latinishtja është gjuhë kulture e antikës, por edhe sot nocionet e konceptet shkencore në botën moderne, janë me rrënjpë e prejardhje latine.
Natio dhe patria: janë dy fjalë që shënjojnë nacionin/kombin dhe atdhetarizmin/ patriozitmin, janë fjalë latine që ndërlidhen me lindjen (amësia) dhe atin (prindin atë)... e që i përdor gjerësisht Barleti. Nuk është e rastësishmne pse edhe në shqip kemi dy fjalë me të njëjtin kuptim: ATDHE e MËMËDHE...
5.A nuk i takon edhe Gjergj Kastrioti, Skënderbeu ynë, të njëjtës traditë evropiane, kur tha "Lirinë nuk e solla unë, por e gjeta këtu"?! Është kjo tashmë një formulë proverbiale, që ka depërtuar në vetëdijen historike shqiptare kombformuese e shtetbërëse.
Po përse e thoshte Skënderbeu një formulë të tillë?
Dhe përse as europerëndimorët nuk e përsëritin kurrë që na kanë sjellë ata miliarda dhurime e investime në Kosovë, e as e përmendin që "Ne ju çliruam, ne e bobarduam Serbinë"!?
Sepse ata janë RESPEKTUES të dinjitetit të njeriut dhe të LIRISË së tjetrit.
Do të na kujtohet, se me çfarë CINIZMI e përsëritnin pikërisht serbokomunistët e shqipfolësit serbo-komunistë jugosllavë: "Ne Luftuam gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ne ua sollëm lirinë. Prej nesh i keni të gjitha të mirat... "
Dhe vazhdonin dëbimet, vrasjet, burgosjet, kundër “armiqve të socializmit”, kundër "mosmirënjohësve” të asaj lirie partizano-komuniste që shkelte vërtet lirinë me të gjitha mjetet. Në të vërtetë, ata ishin SHKELËS TË LIRISË dhe jo SJELLËS të lirisë.
Ata ishin mishërim i terrorit, totalitarizmit dhe kontrollit mbi gjithkënd e gjithçka...
Këto slogane dhe këtë mendësi qeverisjeje e sundimi, ata i kishin huazuar nga tradita staliniste rusomadhe, si SJELLËS TË LIRISË.
Këtë mentalitet serbët e kishin që në dekadën e parë të shek XX kur ndërhynë ushtarakisht në pushtimin e trojeve shqiptare, duke thënë se ishin “çlirimtarë”, mbasi vritnin, PLAÇKITNIN e shkatërronin çdo gjë shqiptare e çka do që gjenin përpara.
Dhe sot, kushdo që e përsërit këtë formulë: NE UA SOLLËM LIRINË, përsërit formulën ruse, e cila nënkupton: privilegje për vetveten, plaçkitje dhe shkatërrim në masë.
Por, të mos harrojmë, ekziston një krah tjetër, liberalist, (a pseudo-liberalist): që ka prirje (a tendenca) edhe sot që të relativizohet dashuria ndaj Atdheut. Kjo atdhedashuri ose shpallet si nacionalizëm (njësoj si vepronin komunistët si "sjellës të lirisë", kur burgosnin atdhetarë shqiptarë), ose e bëjnë këtë me qëllime përfitimi të interesave të ngushta apo për ndonjë donacion të dyshimtë të tipit mercenarist.
Ekziston, pra, si fenomen shoqëror ndër ne, dhe një shpallje tjetër, e një KRAHU TJETËR, shpallje e përfitimeve të ngushta: përbetimi në vlerat e luftës nënkupton rrëmbimin e privilegjeve për pushtet, për para, për privilegje. Prandaj ka kaq rrëmujë e pazare të pafund "luftarake" e "atdhedashurie": kush mund të jetë pjesë "e luftës çlirimtare", pardon: pjesë e VETERANËSISË së luftës!
Kush qenka “me muskuj” më i fortë, për të ndërmarrë “vendime” e kush qenka qyqar!
Thuajse edhe politika qenka arenë lufte!
Luftë kundër kujt (nëse thuhet: kundër të keqes e varfërisë, atëherë cilët qenkan aktorët e kësaj të keqeje?! Tjetri? Partia tjetër?!)
Tamam një DIFERENCIM I RI IDEOPOLITIK, vetëm se me mjete të reja!
6.
Në kujtesën historike shqiptare, ruhet, nëpërmes Marin Barletit te vepra "Historia e Skënderbeut" , Fjalimi i Gjergj Kastriot Skënderbeut përpara arbërorëve pas çlirimit të Krujës nga Osmanët, më 28 Nëntor 1443. Formula "Lirinë nuk e solla unë, por e gjeta këtu", është tashmë proverbiale, që ka depërtuar në vetëdijen historike shqiptare kombformuese e shtetbërëse: sa herë gjatë historisë janë ndërlidhur ngjarje me këtë datë, siç është Nëntori i Dytë i 28 Nëntorit 1912 në Vlorë... e deri te historia më e re, kur del në skenë UÇK-ja, si forcë e re çlirimtare me tradita kastriotiane.
Në kujtesën historike shqiptare, ruhet, nëpërmes Marin Barletit te vepra "Historia e Skënderbeut" , Fjalimi i Gjergj Kastriot Skënderbeut përpara arbërorëve pas çlirimit të Krujës nga Osmanët, më 28 Nëntor 1443. Formula "Lirinë nuk e solla unë, por e gjeta këtu", është tashmë proverbiale, që ka depërtuar në vetëdijen historike shqiptare kombformuese e shtetbërëse: sa herë gjatë historisë janë ndërlidhur ngjarje me këtë datë, siç është Nëntori i Dytë i 28 Nëntorit 1912 në Vlorë... e deri te historia më e re, kur del në skenë UÇK-ja, si forcë e re çlirimtare me tradita kastriotiane.
(Prend Buzhala, 30 janar 2018)
0 comments:
Post a Comment