TREGIM
(Bazuar në ngjarje të vërtetë)
Ishte koha, kur Ali Pashë Tepelena, kërkonte të formonte një Konfederatë Greko - Shqiptare që në Shkumbin e poshtë, por kjo u kundërshtua me forcë nga krahina e Vlorës, sidomos nga Kanina, Tragjasi, Radhima e Dukati, të cilët ruanin me fanatizëm territoret e Vlorës dhe të Myzeqesë në bashkëpunim me Kurt Beratin e nën mbështetjen e Venecias dhe Maltës, shpallën pavarësinë nga Perandoria Osmane.Por familja Vlora qëndronte e lidhur me Perandorinë Osmane dhe me Ali Pashën e nëpërmjet kësaj familjeje, Ali Pasha realizonte qëllimet e veta, krahas reprezaljeve kundër këtyre trevave, Ali Pasha mori hak duke u rrëmbyer gratë dhe të fejuarat për t'i bërë pjesë e haremit tij.
Kjo ka qënë pjesa më e tmerrshme e asaj historie, ku shqiptarët, të nxitur, disa nga Rusia dhe Turqia, disa nga Venecja dhe Malta nuk bashkëpunonin, por luftonin njëri - tjetrin. Ata ishin bërë pa vetëdije, ushtarë të huajve dhe nën motivin shekullor të krijimit të një shteti shqiptar, hidheshin në luftë e shpallnin pavarësinë nga një, ose më shumë pushtues dhe vendosnin vartësinë nga një apo më shumë pushtues tjerë... kështu kishte vazhduar qysh kur kombi mbeti pa kokë e pa shpirt, që pas vdekjes së Skënderbeut, ndaj trupin e kombit ta ndash edhe në 100 copa, prapë njëlloj është, ai s’ndjen më dhimbje…
@@@
- Përse jeni shqetësuar komandant Duda? - U drejtua i pari i Vlorajve, pasi kryekomandanti i forcave të familjes, Dudë Meta u rehatua në kolltukun pranë tij.
- Sot mora një letër nga Pashai i Madh i Janinës, i cili kërkon me çdo kusht të turpërohen ata që e kundërshtojnë për krijimin e Konfederatës...
- E çfarë kërkon Pashai nga ne?
- Të rrëmbejmë gratë, apo të fejuarat dhe t'i dërgojmë në harem gjer të dorëzohen...
- Kjo është e lehtë fare, se s’do të bëjmë luftë, të gjejmë anën dhe i rrëmbejmë. Ti vërtet je shqiptar, por shpirtin e ke turkë përderisa i shërben një familje turke siç jam unë, i ardhur nga Konja e Turqisë për të vënë nën hudi këta kaçakë të pabindur.
- Keni të drejtë, por në venat e mia s'ka gjak të pastër shqiptar, aneja më ka thënë, se jam djali i një përdhunuesi serbë...
- E kisha vënë re egërsinë tënde me shqiptarët, por vërtet kjo të bën më të pa mëshirshëm ndaj tyre, vepro siç ka bërë babai yt me shqiptarkat...
- Unë mendoj ta fillojmë me qytezën e Tragjasin, e pikërisht me tre prijësit e tyre, Jaup e Abil Feratin dhe Delo Xhuvelin, i cilët janë krahu i djathtë i Kurt Beratit. Kam marrë vesh që Delo Xhuveli ka fejuar djalin, Kamberin qysh në djep me vazën e Pulajve të Dukatit, e pse ai ndodhet në stamboll në shërbim tek sulltani, ndaj me një gurë, vrasim dy zogj, se Kamberi e pse shërben në oborrin e sulltanit, mendjen e ka këtej dhe bashkëpunon me kundërshtarët e Pashait të Madh. Rrëmbimi i vajzës, do nxjerrë në shesh gënjeshtrën e betimit të tij, se do shërbejë përjetë sulltanit.
- Kot s’të kam vënë kryekomandant, se s'je vetëm i fortë e trim, por dhelpër e zgjuar, ndaj merr forcat e duhura dhe nisu pa humbur kohë, dërgoje vajzën në Janinë, pa e marrë vesh njeri se e kreve ti këtë punë.
Duda doli, mori më të besuarit dhe u nisën drejt Dukatit, ngado që drejtohej Dudë Meta, s'kishte gjë që e pengonte, pa dhënë asnjë shpjegim, rrëmbeu vashën, e hodhi mbi kalë duke i mbuluar kokën më një thes, sikur të ishte ndonjë qen ose mace të mos mbante mend rrugën dhe e dërguan në Janinë.
Lajmi mori dhenë, ky ishte turp i madh që ngjau në krahinë, por Delo Xhuveli ishte i plagosur në një përleshje në Kaninë me turqit, ndaj dy prijësit Ferhati, rrëmbyen armët dhe me shumë forca u nisën drejt Janinës e morën vashën, por në ndjekje nga forcat e Ali Pashës, u bë përleshje e egër në Delvinë dhe në Himarë, ku në Vishë u vra njëri nga vëllezërit Ferati, Abili, i cili kishte lënë pas vetëm një vajzë, Hanko Ferhati.
Vërtet nderi u vu në vend, por Hakoja s'mund të rrinte pa marrë hakun e babait, ndaj u vesh si burrë, fshehu armën në vend të sigurtë dhe u nis drejt Janinës, për në kështjellën e Ali Pashait.
- Dua të takoj Pashanë, - i tha ajo rojës së portës së kështjellës.
- Cili jeni ju?
- Unë vij nga Vlora, më ka dërguar beu i Vlorës... - gënjeu ajo.
Roja thirri dikë tjetër për të lajmëruar dhe pa u vonuar erdhi dhe e lejuan të hyjë, e shoqëruar nga lajmëtari, kaluan disa mure rrethues dhe më pas nëpër disa rrugica, shkuan në dhomën ku rrinte Pashai, por në një moment, Hankua u step, por kur mendoi për vdekjen e babait, eci me hap të sigurtë drejt tij, u përkul me dorë në zemër dhe e përshëndeti.
Pashai vetëm aqsa lëvizi pak nga kolltuku i florinjtë, cigarishten e gjatë nuk e hoqi nga buzët, por e thithi fort dhe duke e shikuar drejt në sy, priti atë çka do të rrëfente luftëtari i ardhur nga Vlora, por ajo vështroi nga shoqëruesi, për t'i lënë të kuptojë që duhet të ishin vetëm. Atëherë Pashai, largoi cigarishten dhe e vendosi në tavllën që kishte në tryezën përballë dhe urdhëroi rojën të largohet.
- Pasha i Madh, kam ardhur nga qyteza e Tragjasit të marr hak për vrasjen e babait nga ushtarët tuaj...
- Cili jeni ju që kërkoni të merrni hak dhe ku, këtu në kështjellën time?
- Unë jamë Hanko Ferati, vajza e Abil Feratit! - Tha ajo duke hoqur kësulën dhe u derdhën tufa trëndeline mbi supe.
Pashai ngriu për një moment, por ajo nxorri nga mesgjinjtë e saj koburen dhe e drejtoi, por mbrenda çastit u hap dera dhe dy roje e mbërthyen për duarsh dhe koburja ra për tokë.
- Ju mund të më vrisni, ashtu siç vratë edhe babanë, por dua të them, o Pasha i Madh, se me veprimet që bën, dukesh një njeri shumë i vogël, ne, shqiptarët, nuk e kemi traditë të rrëmbejmë gratë e tjerëve, këtë e bëjnë vetëm pushtuesit. Nëse ju keni gjak shqiptari, duhet të heqësh dorë nga rrëmbimi i grave e vajzave e mbyllja e tyre në harem, kam dëgjuar nga pleqtë, se as një shqiptar s'e ka pasur këtë ves të turpshëm, ju keni marrë veset e pushtuesit. Në vend të gjejmë mbrojtje tek ju, jeni shndërruar më keq se turqit. Ndaj kam ardhur të jap jetën time, për të marrë hak ndaj vrasjes së babait dhe t'u them, ju, Pasha i Madh, të mos marrësh fytyrën e pushtuesit, se je shqiptar! Nuk ke lënë masakër pa bërë ndaj nesh, për të nënshtruar, por kjo është mbi të gjitha masakrat, hiq dorë nga ky akt i shëmtuar, ndryshe do të shkulet gjithë Vlora e Myzeqeja dhe do të vijë të luftojë kundër jush!
- Lëshojeni! - Urdhëroi Pashai.
- Le të vinë kush të dojë të ndeshet me mua, le të vdes duke luftuar, që të bindesh Pasha, se femrat shqiptare nuk janë për harem, ato janë për të lindur e rritur fëmijë, por edhe për të luftuar, ndaj vetëm këtë gjë të shëmtuar të mos e bëni më! - Tha ajo pa u dridhur qerpiku, - të mos vritem më trimat për të mbrojtur gratë nga ju, ashtu siç u vra babai im, por për të mbrojtur vatanin nga pushtuesit!
Pashai u ndje vërtet ngushtë, ajo po i ngacmonte një plagë që i kishte sjellë shumë dhimbje e pse në pamje të parë, mendohet që haremi mbahet thjesht për qejf, ndaj qëndroi pak dhe duke mos ditur ç’përgjigje të jepte u tha rojeve të dilnin jashtë, ndërsa vajzës i tha të ulej në shiltenë përballë tij, por ajo qëndroi pa lëvizur në këmbë duke e shikuar me përçmim.
- Në radhë të parë, mos u shqetëso, se babait tënd do t'i bëj një varr madhështor dhe do e shpall shenjtor dhe ty do të jap prona sa të duash...
- Unë nuk e shkëmbej gjakun e babait me pasuri, Pasha i Madh, kërkoj ato që të thashë, të shpëtojnë gjithë gratë nga haremi, nga ky turp i madh, i cili të jep fytyrën e një turku e pse je shqiptar!
- Qetësohu… gjërat do të bëhen me radhë, le të varrosim babanë tënd dhe të vijnë përfaqësues të bisedojmë për bashkëpunim mes nesh si shqiptarë.
Një njeri që krimin dhe masakrën e kishte moton e tij, qysh kur kishte qënë kaçak e gjer tani që mjekra ishte zbardhur e ishte bërë Pasha i Madh, kurrë s'kishte arsyetuar përpara çdo gjëje, vetëm të realizonte synimet e tij, por shfaqja e Hankos e veshur si burrë, e vuri në mendime.
Forca e fjalës së femrës është më të madhe se forca e gjyleve të topave, kur ajo flet me guxim, pa përfillur vdekjen e s'ka njeri, sado i madh qoftë, të mos qëndrojë e të dëgjojë, ndaj Ali Pasha për herë të parë mendoi se para tij s’ishte thjesht një femër, me të cilën do shfrynte epshet e tij kafshërore, por një grua e zgjuar dhe trime, ndaj u trondit e për të mbledhur veten, i ra tavolinës me cigarishten dhe hyri roja.
- Merreni vajzën dhe dërgojeni tek dhoma e të ftuarve, jepini për të ngrënë, të mos i preket asnjë fije floku dhe të mos i mungojë asgjë…
- Sot mora një letër nga Pashai i Madh i Janinës, i cili kërkon me çdo kusht të turpërohen ata që e kundërshtojnë për krijimin e Konfederatës...
- E çfarë kërkon Pashai nga ne?
- Të rrëmbejmë gratë, apo të fejuarat dhe t'i dërgojmë në harem gjer të dorëzohen...
- Kjo është e lehtë fare, se s’do të bëjmë luftë, të gjejmë anën dhe i rrëmbejmë. Ti vërtet je shqiptar, por shpirtin e ke turkë përderisa i shërben një familje turke siç jam unë, i ardhur nga Konja e Turqisë për të vënë nën hudi këta kaçakë të pabindur.
- Keni të drejtë, por në venat e mia s'ka gjak të pastër shqiptar, aneja më ka thënë, se jam djali i një përdhunuesi serbë...
- E kisha vënë re egërsinë tënde me shqiptarët, por vërtet kjo të bën më të pa mëshirshëm ndaj tyre, vepro siç ka bërë babai yt me shqiptarkat...
- Unë mendoj ta fillojmë me qytezën e Tragjasin, e pikërisht me tre prijësit e tyre, Jaup e Abil Feratin dhe Delo Xhuvelin, i cilët janë krahu i djathtë i Kurt Beratit. Kam marrë vesh që Delo Xhuveli ka fejuar djalin, Kamberin qysh në djep me vazën e Pulajve të Dukatit, e pse ai ndodhet në stamboll në shërbim tek sulltani, ndaj me një gurë, vrasim dy zogj, se Kamberi e pse shërben në oborrin e sulltanit, mendjen e ka këtej dhe bashkëpunon me kundërshtarët e Pashait të Madh. Rrëmbimi i vajzës, do nxjerrë në shesh gënjeshtrën e betimit të tij, se do shërbejë përjetë sulltanit.
- Kot s’të kam vënë kryekomandant, se s'je vetëm i fortë e trim, por dhelpër e zgjuar, ndaj merr forcat e duhura dhe nisu pa humbur kohë, dërgoje vajzën në Janinë, pa e marrë vesh njeri se e kreve ti këtë punë.
Duda doli, mori më të besuarit dhe u nisën drejt Dukatit, ngado që drejtohej Dudë Meta, s'kishte gjë që e pengonte, pa dhënë asnjë shpjegim, rrëmbeu vashën, e hodhi mbi kalë duke i mbuluar kokën më një thes, sikur të ishte ndonjë qen ose mace të mos mbante mend rrugën dhe e dërguan në Janinë.
Lajmi mori dhenë, ky ishte turp i madh që ngjau në krahinë, por Delo Xhuveli ishte i plagosur në një përleshje në Kaninë me turqit, ndaj dy prijësit Ferhati, rrëmbyen armët dhe me shumë forca u nisën drejt Janinës e morën vashën, por në ndjekje nga forcat e Ali Pashës, u bë përleshje e egër në Delvinë dhe në Himarë, ku në Vishë u vra njëri nga vëllezërit Ferati, Abili, i cili kishte lënë pas vetëm një vajzë, Hanko Ferhati.
Vërtet nderi u vu në vend, por Hakoja s'mund të rrinte pa marrë hakun e babait, ndaj u vesh si burrë, fshehu armën në vend të sigurtë dhe u nis drejt Janinës, për në kështjellën e Ali Pashait.
- Dua të takoj Pashanë, - i tha ajo rojës së portës së kështjellës.
- Cili jeni ju?
- Unë vij nga Vlora, më ka dërguar beu i Vlorës... - gënjeu ajo.
Roja thirri dikë tjetër për të lajmëruar dhe pa u vonuar erdhi dhe e lejuan të hyjë, e shoqëruar nga lajmëtari, kaluan disa mure rrethues dhe më pas nëpër disa rrugica, shkuan në dhomën ku rrinte Pashai, por në një moment, Hankua u step, por kur mendoi për vdekjen e babait, eci me hap të sigurtë drejt tij, u përkul me dorë në zemër dhe e përshëndeti.
Pashai vetëm aqsa lëvizi pak nga kolltuku i florinjtë, cigarishten e gjatë nuk e hoqi nga buzët, por e thithi fort dhe duke e shikuar drejt në sy, priti atë çka do të rrëfente luftëtari i ardhur nga Vlora, por ajo vështroi nga shoqëruesi, për t'i lënë të kuptojë që duhet të ishin vetëm. Atëherë Pashai, largoi cigarishten dhe e vendosi në tavllën që kishte në tryezën përballë dhe urdhëroi rojën të largohet.
- Pasha i Madh, kam ardhur nga qyteza e Tragjasit të marr hak për vrasjen e babait nga ushtarët tuaj...
- Cili jeni ju që kërkoni të merrni hak dhe ku, këtu në kështjellën time?
- Unë jamë Hanko Ferati, vajza e Abil Feratit! - Tha ajo duke hoqur kësulën dhe u derdhën tufa trëndeline mbi supe.
Pashai ngriu për një moment, por ajo nxorri nga mesgjinjtë e saj koburen dhe e drejtoi, por mbrenda çastit u hap dera dhe dy roje e mbërthyen për duarsh dhe koburja ra për tokë.
- Ju mund të më vrisni, ashtu siç vratë edhe babanë, por dua të them, o Pasha i Madh, se me veprimet që bën, dukesh një njeri shumë i vogël, ne, shqiptarët, nuk e kemi traditë të rrëmbejmë gratë e tjerëve, këtë e bëjnë vetëm pushtuesit. Nëse ju keni gjak shqiptari, duhet të heqësh dorë nga rrëmbimi i grave e vajzave e mbyllja e tyre në harem, kam dëgjuar nga pleqtë, se as një shqiptar s'e ka pasur këtë ves të turpshëm, ju keni marrë veset e pushtuesit. Në vend të gjejmë mbrojtje tek ju, jeni shndërruar më keq se turqit. Ndaj kam ardhur të jap jetën time, për të marrë hak ndaj vrasjes së babait dhe t'u them, ju, Pasha i Madh, të mos marrësh fytyrën e pushtuesit, se je shqiptar! Nuk ke lënë masakër pa bërë ndaj nesh, për të nënshtruar, por kjo është mbi të gjitha masakrat, hiq dorë nga ky akt i shëmtuar, ndryshe do të shkulet gjithë Vlora e Myzeqeja dhe do të vijë të luftojë kundër jush!
- Lëshojeni! - Urdhëroi Pashai.
- Le të vinë kush të dojë të ndeshet me mua, le të vdes duke luftuar, që të bindesh Pasha, se femrat shqiptare nuk janë për harem, ato janë për të lindur e rritur fëmijë, por edhe për të luftuar, ndaj vetëm këtë gjë të shëmtuar të mos e bëni më! - Tha ajo pa u dridhur qerpiku, - të mos vritem më trimat për të mbrojtur gratë nga ju, ashtu siç u vra babai im, por për të mbrojtur vatanin nga pushtuesit!
Pashai u ndje vërtet ngushtë, ajo po i ngacmonte një plagë që i kishte sjellë shumë dhimbje e pse në pamje të parë, mendohet që haremi mbahet thjesht për qejf, ndaj qëndroi pak dhe duke mos ditur ç’përgjigje të jepte u tha rojeve të dilnin jashtë, ndërsa vajzës i tha të ulej në shiltenë përballë tij, por ajo qëndroi pa lëvizur në këmbë duke e shikuar me përçmim.
- Në radhë të parë, mos u shqetëso, se babait tënd do t'i bëj një varr madhështor dhe do e shpall shenjtor dhe ty do të jap prona sa të duash...
- Unë nuk e shkëmbej gjakun e babait me pasuri, Pasha i Madh, kërkoj ato që të thashë, të shpëtojnë gjithë gratë nga haremi, nga ky turp i madh, i cili të jep fytyrën e një turku e pse je shqiptar!
- Qetësohu… gjërat do të bëhen me radhë, le të varrosim babanë tënd dhe të vijnë përfaqësues të bisedojmë për bashkëpunim mes nesh si shqiptarë.
Një njeri që krimin dhe masakrën e kishte moton e tij, qysh kur kishte qënë kaçak e gjer tani që mjekra ishte zbardhur e ishte bërë Pasha i Madh, kurrë s'kishte arsyetuar përpara çdo gjëje, vetëm të realizonte synimet e tij, por shfaqja e Hankos e veshur si burrë, e vuri në mendime.
Forca e fjalës së femrës është më të madhe se forca e gjyleve të topave, kur ajo flet me guxim, pa përfillur vdekjen e s'ka njeri, sado i madh qoftë, të mos qëndrojë e të dëgjojë, ndaj Ali Pasha për herë të parë mendoi se para tij s’ishte thjesht një femër, me të cilën do shfrynte epshet e tij kafshërore, por një grua e zgjuar dhe trime, ndaj u trondit e për të mbledhur veten, i ra tavolinës me cigarishten dhe hyri roja.
- Merreni vajzën dhe dërgojeni tek dhoma e të ftuarve, jepini për të ngrënë, të mos i preket asnjë fije floku dhe të mos i mungojë asgjë…
Në kështjellën e Janinës vërtet vajzës nuk i mungoi asgjë, veç kur po e lanin dy gra, mendoi se mos e dërgonin në harem, por ato e qetësuan se do të ishte jashtë haremit nën kujdesin e vazhdueshëm të tyre. Ikën dy gratë dhe erdhën dy tjera me tabaka në duar dhe shtruan sofrën me gjithë të mirat dhe sa koha Hankua hante, ato rrinin në këmbë. Më pas ikën ato dhe erdhën prapë dy tjera, të cilat e lanë e veshën me rroba të mëndafshta dhe shtruan shtratin për të fjetur…
Hankua ishte ngritur herët dhe po priste të hynte në derë ndonjë grua që ta pyeste për Pashanë, por ato hynin dy nga dy duke kryer shërbimet e rastit dhe asnjë fjalë s'i thanë. Kështu kaluan disa ditë, saqë ajo s'ishte në gjendje të kuptonte sa ditë kishin shkuar. E pse ajo trajtohej si një mbretëreshë (edhe flokët i krihnin gratë, edhe rrobat ia hiqnin e vishnin ato...) ajo u ndje e burgosur dhe priste nga çasti në çast se çfarë do të ndodhte, gjer më në fund erdhi një grua, e cila për nga veshja, dukej se ishte e rëndësishme në kështjellë, por edhe rrobat që i vishnin Hankos, ishin për një grua të këtij rangu.
- Ju kërkon Pashai... - foli gruaja dhe priti në këmbë pa tendosur aspak mimikën e fytyrës që ajo të lexonte diçka të mirë, apo të keqe.
- Pse më kanë mbajtur gjethe këto ditë të mbyllur? - Pyeti ajo, por gruaja as lëvizi buzët, i futi krahun dhe dolën nga dhoma, kaluan korridorin e gjatë dhe kthyen për nga vendi i Pashait dhe sapo hyri mbrenda, vuri re se Pashai s'ishte vetëm.
Shtati i lartë si selvi, fustani i gjatë gjer në fund të këmbëve ia tregonte linjat e trupit si të skalitura me daltë, me një gjoks në shpërthim, belin që mund ta pushtoje me dy duar e jo me dy krahë, ndërsa flokët me onde - onde të derdhura mbi sype lëshonin tinguj magjikë, sa herë ajo hidhte hapat drejt tyre e të gjithë u ngritën në këmbë, ndërsa Pashai lëvizi pak nga kolltuku duke vënë cigarishten në tavull, kur Hankua u përkul, përshëndeti Pashanë dhe qëndroi si statujë në këmbë për të dëgjuar fjalët e tij.
- Këta janë të besuarit e mi, zgjidh njërin prej tyre dhe unë do të bëj dasmë të tundet kështjella, - tha Pashai, pa e pyetur se si ishte ndjerë ajo në kështjellë.
- Pasha i Madh, unë s'kam ardhur këtu të gjej burrë, por të marr hak për babanë dhe të them që të heqësh dorë nga rrëmbimi i vashave...
- Gjithë këto ditë kam menduar t'a shpërbëj haremin dhe do ta mbyll atë, se më ka sjellë shumë ngatërresa edhe me djemtë e mi, se ne shqiptarët, edhe kërkojmë traditat edhe prishim tradita e kështu në vend të përparojmë shkatërrojmë veten. Ju më bëtë një nder të madh, guximi juaj e kalon guximin tim përmes forcës së armës, ndaj mendo se jam babai juaj dhe një baba kujdeset për vajzën e tij, zgjidh njërin nga vezirët që janë këtu...
Ajo as që i vështroi ata, por u përgjigj shpejt e shpejt:
- Pasha i Madh, të falënderoj për çka thoni, por unë nuk largohem nga qyteza ime, nga Tragjasi i babait, se ai mua më ka djalë dhe vajzë dhe po u largova unë, shuhet ajo derë...
Pashai ra në mendime për pak kohë dhe foli:
- Babai juaj ka pasur një mik nga Gjirokastra, Mahmut Hoxha quhet, të cilin e kam mbyllur me burg të përjetshëm në bodrumet e kështjellës, është mësues, për hadrin tuaj dhe të gjakut të babait, unë do e nxjerr nga burgu dhe të vijë në Tragjas për të mbajtur derën e babait hapur, të rroni e të trashëgoni brez pas brezi. Dasmën e keni dhuratë nga unë, si edhe mjaft dhurata tjera...
Mahmut Hoxhën ajo e njihte mirë, ai ishte si i shtëpisë dhe vendimi i saj për t’u martuar me të, do t'i shpëtonte jetën, ndaj pa u menduar gjatë tha:
- Po, pranoj, por kërkoj edhe trupin e babait ta dërgoj në Tragjas.
- Babait tuaj i është bërë një varr madhështor këto ditë dhe kur të t’përcjellin kështjellarët e mi, do të shkoni ta shikoni varrin e tij në Vishë të Himarës, - tha Pashai dhe mbylli bisedën.
Gruaja që e solli, e mori dhe e dërgoi përsëri në dhomën e saj dhe doli, ndërsa Hankua filloi të grindet me veten: "Thua vërtet ishin të vërteta ato që tha Pashai, apo përgatiste ndonjë pabesi tjetër?
E çuditëshme! Ndodh që mes stuhisë, çahen retë dhe del dielli, por një diell gënjeshtar, se përsëri zhduket e fillon rrebeshi, ne quajmë diellim mashtrues, por fajin e kanë retë, mos vallë kështu ndodh edhe me shqiptarët, mos janë “retë” e botës që pengojnë ngrohtësinë e fjalës mes tyre? Por si vallë shqiptarët s'shtrohen në bisedime, ashtu siç veproi me të Pashai, mos vallë gratë janë më të arësyeshme se burrat, Teuta, Argjiroja, Rugjina... e sa e sa gra shqiptare kanë bërë histori me fjalë e me shpatë…”
Ajo ditë vazhdoi si ditët e tjera, me përkujdesjet e një mbretëreshe, por në buzëmbrëmje, dhoma u mbush me gra që sillnin dhuratë pas dhurate, në fund, dy gra e zhveshen, e lanë dhe i ndërruan veshjen, aqsa u habit se po i vishnin rroba nusërie dhe e zbukuruan me lloj - lloj varsesh e byzylykësh, atëherë shqetësimi kapërceu kufijtë. Mendoi se gjithë kjo ishte lojë e Pashait dhe do përfundonte në shtratin e tij dhe do të bëhej pjesë e haremit.
- Pse më vishni kështu? – Pyeti ajo e shqetësuar, por asnjëra s'filste, thua se ishin memece dhe befas u larguan të gjitha dhe ajo mbeti në këmbë si e ngrirë dhe i dukej vetja si në ëndërr. Ku u nis e ku përfundoi...
U hap dera dhe ajo u drodh, erdhi gruaja "kapedane" dhe i tha që do të shkonin tek Pashai.
Shqetësimi kapërceu kufijtë, tek Pashai në këtë orë të mbrëmjes, ishte e çuditëshme, ndaj e vetmja gjë që mendoi qe, se do përfundonte në shtratin e Pashait dhe kundërshtoi, por gruaja e mbërtheu për krahu dhe dolën.
Ishte e para herë që doli nga dhoma natën, kur morën drejtimin për nga vendi ku priste Pashai, u qetësua pak, se u sigurua që s'do e shpinin në dhomën e tij të gjumit, kur hynë brenda, përveç Pashait, ishin edhe dy burra, njërin prej tyre, kur u afrua e njohu, ishte Mahmuti dhe nëpër shtatin e saj kaluan drithma e mezi qëndroi në këmbë, brenda çastit u shndërrua femër, donte t'i hidhej në krahë nga ngazëllimi, por zëri i Pashait e solli në vete.
- Mbase për herë të parë, e mbajta fjalën... kjo tregon se po plakem, ka ardhur koha të bëj edhe mirësi... njeriu shpesh pushtohet nga tahmaja dhe inati e kur bëhen bashkë të dyja këto, verbohet arësyeja dhe dashje, pa dashje kryen veprime nga më të egrat, njëriu pa logjikë, shndërrohet në përbindësh. Ju më dhatë një mësim të madh: të respektojmë nënën, gruan, vajzën tonë, në radhë të parë duhet të respektojmë gruan, vajzën, nënën e tjerëve, të gjitha gratë janë krijesa të Perëndisë që kërkojnë mbrojtjen e burrave. Ne kemi harruar të jemi burra! - Tha ai dhe u ngrit nga kolltuku i argjentë dhe shkoi pranë Mahmutit, i mori dorën dhe e bashkoi me dorën e vashës.
Hoxha që ishte duke kënduar qitapin, u ngrit në këmbë dhe tha:
- Tani u shpall burrë dhe grua!
- Të trashëgohi! - Uroi Pashai.
Atë natë kështjella gjëmoi nga dasma, një dasmë e veçantë, që do pasonte me bashkëpunimin e trevave, por "retë" e botës errësonin qiellin dhe dielli s’ngrohte e kohë pas kohe shpërthenin stuhitë dhe kur shqiptarët u mësuan me stuhitë shkrepi rrufeja dhe vrau Pashanë e Janinës me histori nga më të çuditëshmet, jashtë limiteve të terrorit dhe të kontributit në dobi të Kombit…
Dhe sot kënga këndohet:
“Koka në Stamboll, trupi në Janinë…”
Ndërsa vetë shqiptarët, s’dinë ku kanë shtëpinë…
Hankua ishte ngritur herët dhe po priste të hynte në derë ndonjë grua që ta pyeste për Pashanë, por ato hynin dy nga dy duke kryer shërbimet e rastit dhe asnjë fjalë s'i thanë. Kështu kaluan disa ditë, saqë ajo s'ishte në gjendje të kuptonte sa ditë kishin shkuar. E pse ajo trajtohej si një mbretëreshë (edhe flokët i krihnin gratë, edhe rrobat ia hiqnin e vishnin ato...) ajo u ndje e burgosur dhe priste nga çasti në çast se çfarë do të ndodhte, gjer më në fund erdhi një grua, e cila për nga veshja, dukej se ishte e rëndësishme në kështjellë, por edhe rrobat që i vishnin Hankos, ishin për një grua të këtij rangu.
- Ju kërkon Pashai... - foli gruaja dhe priti në këmbë pa tendosur aspak mimikën e fytyrës që ajo të lexonte diçka të mirë, apo të keqe.
- Pse më kanë mbajtur gjethe këto ditë të mbyllur? - Pyeti ajo, por gruaja as lëvizi buzët, i futi krahun dhe dolën nga dhoma, kaluan korridorin e gjatë dhe kthyen për nga vendi i Pashait dhe sapo hyri mbrenda, vuri re se Pashai s'ishte vetëm.
Shtati i lartë si selvi, fustani i gjatë gjer në fund të këmbëve ia tregonte linjat e trupit si të skalitura me daltë, me një gjoks në shpërthim, belin që mund ta pushtoje me dy duar e jo me dy krahë, ndërsa flokët me onde - onde të derdhura mbi sype lëshonin tinguj magjikë, sa herë ajo hidhte hapat drejt tyre e të gjithë u ngritën në këmbë, ndërsa Pashai lëvizi pak nga kolltuku duke vënë cigarishten në tavull, kur Hankua u përkul, përshëndeti Pashanë dhe qëndroi si statujë në këmbë për të dëgjuar fjalët e tij.
- Këta janë të besuarit e mi, zgjidh njërin prej tyre dhe unë do të bëj dasmë të tundet kështjella, - tha Pashai, pa e pyetur se si ishte ndjerë ajo në kështjellë.
- Pasha i Madh, unë s'kam ardhur këtu të gjej burrë, por të marr hak për babanë dhe të them që të heqësh dorë nga rrëmbimi i vashave...
- Gjithë këto ditë kam menduar t'a shpërbëj haremin dhe do ta mbyll atë, se më ka sjellë shumë ngatërresa edhe me djemtë e mi, se ne shqiptarët, edhe kërkojmë traditat edhe prishim tradita e kështu në vend të përparojmë shkatërrojmë veten. Ju më bëtë një nder të madh, guximi juaj e kalon guximin tim përmes forcës së armës, ndaj mendo se jam babai juaj dhe një baba kujdeset për vajzën e tij, zgjidh njërin nga vezirët që janë këtu...
Ajo as që i vështroi ata, por u përgjigj shpejt e shpejt:
- Pasha i Madh, të falënderoj për çka thoni, por unë nuk largohem nga qyteza ime, nga Tragjasi i babait, se ai mua më ka djalë dhe vajzë dhe po u largova unë, shuhet ajo derë...
Pashai ra në mendime për pak kohë dhe foli:
- Babai juaj ka pasur një mik nga Gjirokastra, Mahmut Hoxha quhet, të cilin e kam mbyllur me burg të përjetshëm në bodrumet e kështjellës, është mësues, për hadrin tuaj dhe të gjakut të babait, unë do e nxjerr nga burgu dhe të vijë në Tragjas për të mbajtur derën e babait hapur, të rroni e të trashëgoni brez pas brezi. Dasmën e keni dhuratë nga unë, si edhe mjaft dhurata tjera...
Mahmut Hoxhën ajo e njihte mirë, ai ishte si i shtëpisë dhe vendimi i saj për t’u martuar me të, do t'i shpëtonte jetën, ndaj pa u menduar gjatë tha:
- Po, pranoj, por kërkoj edhe trupin e babait ta dërgoj në Tragjas.
- Babait tuaj i është bërë një varr madhështor këto ditë dhe kur të t’përcjellin kështjellarët e mi, do të shkoni ta shikoni varrin e tij në Vishë të Himarës, - tha Pashai dhe mbylli bisedën.
Gruaja që e solli, e mori dhe e dërgoi përsëri në dhomën e saj dhe doli, ndërsa Hankua filloi të grindet me veten: "Thua vërtet ishin të vërteta ato që tha Pashai, apo përgatiste ndonjë pabesi tjetër?
E çuditëshme! Ndodh që mes stuhisë, çahen retë dhe del dielli, por një diell gënjeshtar, se përsëri zhduket e fillon rrebeshi, ne quajmë diellim mashtrues, por fajin e kanë retë, mos vallë kështu ndodh edhe me shqiptarët, mos janë “retë” e botës që pengojnë ngrohtësinë e fjalës mes tyre? Por si vallë shqiptarët s'shtrohen në bisedime, ashtu siç veproi me të Pashai, mos vallë gratë janë më të arësyeshme se burrat, Teuta, Argjiroja, Rugjina... e sa e sa gra shqiptare kanë bërë histori me fjalë e me shpatë…”
Ajo ditë vazhdoi si ditët e tjera, me përkujdesjet e një mbretëreshe, por në buzëmbrëmje, dhoma u mbush me gra që sillnin dhuratë pas dhurate, në fund, dy gra e zhveshen, e lanë dhe i ndërruan veshjen, aqsa u habit se po i vishnin rroba nusërie dhe e zbukuruan me lloj - lloj varsesh e byzylykësh, atëherë shqetësimi kapërceu kufijtë. Mendoi se gjithë kjo ishte lojë e Pashait dhe do përfundonte në shtratin e tij dhe do të bëhej pjesë e haremit.
- Pse më vishni kështu? – Pyeti ajo e shqetësuar, por asnjëra s'filste, thua se ishin memece dhe befas u larguan të gjitha dhe ajo mbeti në këmbë si e ngrirë dhe i dukej vetja si në ëndërr. Ku u nis e ku përfundoi...
U hap dera dhe ajo u drodh, erdhi gruaja "kapedane" dhe i tha që do të shkonin tek Pashai.
Shqetësimi kapërceu kufijtë, tek Pashai në këtë orë të mbrëmjes, ishte e çuditëshme, ndaj e vetmja gjë që mendoi qe, se do përfundonte në shtratin e Pashait dhe kundërshtoi, por gruaja e mbërtheu për krahu dhe dolën.
Ishte e para herë që doli nga dhoma natën, kur morën drejtimin për nga vendi ku priste Pashai, u qetësua pak, se u sigurua që s'do e shpinin në dhomën e tij të gjumit, kur hynë brenda, përveç Pashait, ishin edhe dy burra, njërin prej tyre, kur u afrua e njohu, ishte Mahmuti dhe nëpër shtatin e saj kaluan drithma e mezi qëndroi në këmbë, brenda çastit u shndërrua femër, donte t'i hidhej në krahë nga ngazëllimi, por zëri i Pashait e solli në vete.
- Mbase për herë të parë, e mbajta fjalën... kjo tregon se po plakem, ka ardhur koha të bëj edhe mirësi... njeriu shpesh pushtohet nga tahmaja dhe inati e kur bëhen bashkë të dyja këto, verbohet arësyeja dhe dashje, pa dashje kryen veprime nga më të egrat, njëriu pa logjikë, shndërrohet në përbindësh. Ju më dhatë një mësim të madh: të respektojmë nënën, gruan, vajzën tonë, në radhë të parë duhet të respektojmë gruan, vajzën, nënën e tjerëve, të gjitha gratë janë krijesa të Perëndisë që kërkojnë mbrojtjen e burrave. Ne kemi harruar të jemi burra! - Tha ai dhe u ngrit nga kolltuku i argjentë dhe shkoi pranë Mahmutit, i mori dorën dhe e bashkoi me dorën e vashës.
Hoxha që ishte duke kënduar qitapin, u ngrit në këmbë dhe tha:
- Tani u shpall burrë dhe grua!
- Të trashëgohi! - Uroi Pashai.
Atë natë kështjella gjëmoi nga dasma, një dasmë e veçantë, që do pasonte me bashkëpunimin e trevave, por "retë" e botës errësonin qiellin dhe dielli s’ngrohte e kohë pas kohe shpërthenin stuhitë dhe kur shqiptarët u mësuan me stuhitë shkrepi rrufeja dhe vrau Pashanë e Janinës me histori nga më të çuditëshmet, jashtë limiteve të terrorit dhe të kontributit në dobi të Kombit…
Dhe sot kënga këndohet:
“Koka në Stamboll, trupi në Janinë…”
Ndërsa vetë shqiptarët, s’dinë ku kanë shtëpinë…
0 comments:
Post a Comment