Tuesday, September 19, 2017

Ramiz Kuqi: LEONIDA IME NUK DI SHQIP

Duke ecur nëpër korrodorin e gjërë ku anash kishte edhe shumë shitore të vogla, A. dëgjoi një zë fëmije që qante përvajshëm. Ktheu kokën pas dhe, pa një nënë me ngjyrë aziatike duke e mbajtur një foshnjë në gji. Iu duk se nuk e kishte mbushur ende moshën njëvjeçare. Lëvizte me këmbë e duar e nëna , një grua shtatgjatë, me flokë që qethura si frizurë mashkulli, ishte vënë në siklet të madh. Në anën e djathtë të asaj hapësire të hapur, njerëzit pinin kafen e mëngjesit.
Në këmbë rrinte një burrë rreth të dyzetave dhe mbante në dorë një aparat elektrik, i destinuar për masazh të trupit. Ai kishte vendosur një fotografi në mur , me pamje të kurrizit të shpinës së njeriut dhe donte të tërhiqte vëmendjen e njerëzve për t’i shitur ato. E kishte parë A. disa herë, disa vite dhe ai vinte aty pikërisht në stinën e vjeshtës ,kur njerëzit me sëmundje reumatike kishin nevojë për të blerë ndonjë nga ato pajisje për t’i pakësuar dhembjet e natës.
A. lëvizi tutje hapësirës dhe me sy i kërkoi dy miqtë e tij, të cilët e kishin grishur atë të shtune me diell dhe ,nuk i pa askund. U kthye sërish në fillim të ecjes . Për një çast iu duk se në atë tavolinë ku ishin ulur një burrë i moshuar dhe një çupezë e re, e racës aziatike, dikur qe ulur edhe ai me miqtë e fjalës. Luajti kokën një herë dhe u ngjit shkallëve elektrike .Doli në udhën që e shpiente drejt shtëpisë. Kishte lënë garazhën e hapur dhe , nga nuk i shkoi mendja. Nxitoi , këputi rrugën duke shkelur mbi vijat e bardha të asfaltit, hyri në zonën e lagjes dhe u fut në oborr. Mori digitronin dhe e mbylli. Cingërima e telefonit ra si një tingull notash mbi piano.
- Ka një gjysmë ore që jemi duke pritur !.- Je duke ardhur? – Në gjindemi në fund të restoranit, në një skutë, gati si të fshehur, se nuk kishte askund vend të lirë.
- Jam duke ardhur. Sa u ktheva nga shëtitja që bëra sot ,deri në buzë të malit, atje mbi asfaltin kryesor që të lidhë me qytetin.-Për disa minuta do të jem aty.
-Mirë, mirë. Ne jemi ulur , - u dëgjua zëri i Arsimit.
A. trupoi nëpër rrugën dytësore dhe zbriti nëpër të njëjtat shkallë. Nuk e dëgjoi më zërin e foshnjës e as nuk e pa aty shitësin e pajisjeve elektrike . Hapësira gumëzhinte nga zërat e njerëve, gjuhëve, racave. Ai aty vërejti Benin, i cili po mbante një kapelë ngjyrë hiri në kokë. Iu duk pas si i zbehur në fytyrë. – Keni pritur gjatë kohë?- e pyeti si me ndrojtje.
- Ka disa minuta . Po mezi gjetëm vend. Tash po pres në radhë për t’i marrë kafet. Arsimi është atje poshtë , në atë kthesën, në një ngushticë të vogël.
- Ja një vend u lirua,- i tha A. Arsimit. I thuaj Arsimit që të vijë në anën tjetër të sallës. Është kundruall diellit , afër xhamave dhe hapësirë e ndritshme.
-Paske gjetur vend ideal.,- i tha Arsimi.
- Unë gjithmonë ju nxjerr nga situatat, e di ti ?
- Si jo, i tha Arsimi. Ai kishte veshur një palë rroba të reja, të lehta dhe të hekurosura për mrekulli. Kurrë nuk del ky njeri pa kravatë,- mërmëroi nëpër fjalë A..- Qenke veshur si për festa!,- i tha A.
-Kështu jam për çdo ditë,-iu përgjegj Arsimi.
- Koha ka hyrë Arsim në zgavrën e ujkut., vazhdoi A. Zgavra duket se është e thellë, pa dritë, pa ujë. Nëpër te enden kërminjtë, bretkosat, peshqit e ndonjë gjallesë tjetër. Stina është mbushur me njerëz : b(i) thakë, b(y)thakë,la(r) ashë, b(u)takë, Si do kalemxhinj me njëqind fytyra !. Para dite të lavdërojnë, të hipin në qiell, të endin mes reshë, në muzg, kur zbret nata e lodhur,lundrojnë nëpër ëndrra, ndërrojnë sahanët , se lakmojnë si sahanlëpirës, bien në gjunj e puthin ikona e bien në sezhde, ngrisin mite për përandori, akixhinj,zurlexhinj. – Ika se kam lënë nipat e mbesat në oborr!,- u tha miqve A.
- Ditën e mirë e kalofsh bukur i thanë me një zë Haza dhe Mushi.
A. ndoqi udhën e përditshme. Atje ai për çdo mëngjes ngjitej kodrës , kapërcente nëpër dy a tri përrocka. Eci edhe atë ditë. Në një pushimore, skaj udhës së asfaltuar, hoqi çantën nga krahu dhe u ul për të pushuar pak. Nga larg e pa një pjesë të atij pylli mbi të cilin kishin rënë disa mjegulla, si një shtëllungë leshi.U shtri mbi barin e njomë për pak minuta dhe , ndjeu se trupi i iu lag. . Brofi në këmbë. Një breshëri shiu u derdh mbi male e trupin e tij . Nxitoi si vetëtima dhe u strehua në një pushimore , e bërë aty , nga ndonjë pylltar apo punëtor që përkujdesej për kafshët e egra dhe për shpendët. Po ajo valë u ndal pas pak minutash dhe, qielli u ndriçua nga rrezet e diellit. –Eh, sa çudi bën natyra,-tha më vetvete. Aty bie shi, aty del dielli.
Kur u afrua mbi urën e lartë disa dhjetëra metra, shkopsiti këmishën e lagur dhe bëri ndërrësen , të cilën e merrte sa herë më vete. Nuk i dihen nazet qiellit këtu,- foli më zë të ulët. Nga çanta mori një grusht me copëza troshash dhe grurë dhe i hodhi mbi shkurre, aty ku zakonisht mblidheshin çdo ditë pulëbardha deti.
Nëpër qiell pa një kolonë lejlekësh, si një kolonë ushtarësh, të cilët lëvizën në drejtim të Jugut.I kishte trembur shiu që ra dhe erërat e vjeshtës me stuhi? .E kanë nuhatur vjeshtën,- sërish foli pa e dëgjuar askush. Ai ishte mësuar me këtë monolog të çuditshëm që e zhvillonte kur kishte ndonjë brengë çasti.Si të ndodhej në skenë.
Lejlekët, ah këto lejlekë!
Një dru frashëri në bregun e majtë të urës, me trup të trashë dhe , me gjethë të forta, ia rikujtoi A. rrobat e zhgunit të fëmijërisë. Kur qetheshin delet, leshi lahej në valavicë, aty i lanin edhe delet, terej mirë, çohej për ta përpunuar dhe pastaj nga ato bënin pantollona e xhurdina( dy liq), pak më të hola e më të lehta dhe katër liq( të trasha e të forta), të cilat as dhëmbi i qenit nuk mund t’i copëtonte. Ndjeu një nostalgji fëmijërore !
Iu fanit pamja e shtëpisë së vjetër, e djegur gjatë luftës së fundit.Fotografi, libra e revista. Dimrat ishin të ftohtë e të egër si koha e regjimit atëherë. Mbante mirë në mendje aksionin e mbledhjes së armëve dhe dajakun që hëngrën njerëzit disa ditë me radhë aty.
Kur binte muzgu, shtëpia mbyllej me lloz. Lehja e qenve natën e sidomos para se të lind dielli, ishte një sihariq i keq.
Kur u kthye në shtëpi, ora ishte dy e katërdhjetë minuta. Ndezi veturën dhe u nis për në shkollë. Atje kishte dy nipa e një mbesë. Parkoi veturën në oborrin e shkollës dhe, dëgjoi dy nëna tek po llafosnin shqip.- Na dogji nga malli ky mërgim i shkretë,- tha e para. Një grua me flokë ngjyrë kafeje. Unë erdha nga Selaniku në këtë vend nordik. Vajza ime nuk flet asnjë fjalë shqip. Unë vajta si e re atje për ta ndihmuar familjen dhe, u dashurova në Stavrin. Ishte i pashëm. Na lidhi edhe feja e njëjtë. Unë linda këtë vajzë dhe për disa ditë u grinda me tim shoq për emër.Stavri më kundërshtoi në fillim. Unë nuk lëshova pe. E pagëzova me emrin Leonida. –Unë jam me origjinë nga Himara.-Po ti moj shoqe?
-Jam nga Kosova, - i tha Shqipja. Kam ardhur që dhjetë vjet këtu. Vajza ime nuk flet gjuhën e vendit në shtëpi. Shqipen e di si të ishte rritur në vendlindje. Bashkëbiseduesja kafshoi buzët. –Im shoq nuk lë të flasë vajza gjuhën e nënës. Çdo ditë grindemi. Unë kam vendosur të shkurorëzohem nga Stavri. Më ka ardhur të hunda jeta. M’u ka katranosur.- A mund ta sjell tinëza burrit në oborrin tuaj të luajë pak me fëmijët tuaj?
- Po si jo, motra e madhe nga Shqipëria. Motra jote e vogël nga Kosova do t’ia mësojë pak nga pak fjalët dhe ajo nuk do ta humbasë gjuhën e të parëve.
-Të jam mirënjohëse deri në vdekje, motra ime e vogël. Jam në procedurë të shkurorëzimit e pastaj punët do t’i marr vetë në duart e mia. Do ta rris vajzën time e herë pas herë, si të ngjallëm me ekonomi, do të udhëtoj tek nëna që ka disa vite që jeton me babanë tim e më me dy vëllëzër e një motër në Tiranë.
Motra e madhe nga Tirana do të sjell Abetarën e shkronjave pa kufinj. Shqip të na flasë brezi i ri . E di se jemi në rrugë të kryqëzimeve të mëdha. Drita e ndezur në udhërrëfyes na drejton nga Perëndimi. Lindjen do ta lëmë pas shpine përgjithmonë !
Oslo, më 16.9.2017

Duke ecur nëpër korrodorin e gjërë ku anash kishte edhe shumë shitore të vogla, A. dëgjoi një zë fëmije që qante përvajshëm. Ktheu kokën pas dhe, pa një nënë me ngjyrë aziatike duke e mbajtur një foshnjë në gji. Iu duk se nuk e kishte mbushur ende moshën njëvjeçare. Lëvizte me këmbë e duar e nëna , një grua shtatgjatë, me flokë që qethura si frizurë mashkulli, ishte vënë në siklet të madh. Në anën e djathtë të asaj hapësire të hapur, njerëzit pinin kafen e mëngjesit.
Në këmbë rrinte një burrë rreth të dyzetave dhe mbante në dorë një aparat elektrik, i destinuar për masazh të trupit. Ai kishte vendosur një fotografi në mur , me pamje të kurrizit të shpinës së njeriut dhe donte të tërhiqte vëmendjen e njerëzve për t’i shitur ato. E kishte parë A. disa herë, disa vite dhe ai vinte aty pikërisht në stinën e vjeshtës ,kur njerëzit me sëmundje reumatike kishin nevojë për të blerë ndonjë nga ato pajisje për t’i pakësuar dhembjet e natës.
A. lëvizi tutje hapësirës dhe me sy i kërkoi dy miqtë e tij, të cilët e kishin grishur atë të shtune me diell dhe ,nuk i pa askund. U kthye sërish në fillim të ecjes . Për një çast iu duk se në atë tavolinë ku ishin ulur një burrë i moshuar dhe një çupezë e re, e racës aziatike, dikur qe ulur edhe ai me miqtë e fjalës. Luajti kokën një herë dhe u ngjit shkallëve elektrike .Doli në udhën që e shpiente drejt shtëpisë. Kishte lënë garazhën e hapur dhe , nga nuk i shkoi mendja. Nxitoi , këputi rrugën duke shkelur mbi vijat e bardha të asfaltit, hyri në zonën e lagjes dhe u fut në oborr. Mori digitronin dhe e mbylli. Cingërima e telefonit ra si një tingull notash mbi piano.
- Ka një gjysmë ore që jemi duke pritur !.- Je duke ardhur? – Në gjindemi në fund të restoranit, në një skutë, gati si të fshehur, se nuk kishte askund vend të lirë.
- Jam duke ardhur. Sa u ktheva nga shëtitja që bëra sot ,deri në buzë të malit, atje mbi asfaltin kryesor që të lidhë me qytetin.-Për disa minuta do të jem aty.
-Mirë, mirë. Ne jemi ulur , - u dëgjua zëri i Arsimit.
A. trupoi nëpër rrugën dytësore dhe zbriti nëpër të njëjtat shkallë. Nuk e dëgjoi më zërin e foshnjës e as nuk e pa aty shitësin e pajisjeve elektrike . Hapësira gumëzhinte nga zërat e njerëve, gjuhëve, racave. Ai aty vërejti Benin, i cili po mbante një kapelë ngjyrë hiri në kokë. Iu duk pas si i zbehur në fytyrë. – Keni pritur gjatë kohë?- e pyeti si me ndrojtje.
- Ka disa minuta . Po mezi gjetëm vend. Tash po pres në radhë për t’i marrë kafet. Arsimi është atje poshtë , në atë kthesën, në një ngushticë të vogël.
- Ja një vend u lirua,- i tha A. Arsimit. I thuaj Arsimit që të vijë në anën tjetër të sallës. Është kundruall diellit , afër xhamave dhe hapësirë e ndritshme.
-Paske gjetur vend ideal.,- i tha Arsimi.
- Unë gjithmonë ju nxjerr nga situatat, e di ti ?
- Si jo, i tha Arsimi. Ai kishte veshur një palë rroba të reja, të lehta dhe të hekurosura për mrekulli. Kurrë nuk del ky njeri pa kravatë,- mërmëroi nëpër fjalë A..- Qenke veshur si për festa!,- i tha A.
-Kështu jam për çdo ditë,-iu përgjegj Arsimi.
- Koha ka hyrë Arsim në zgavrën e ujkut., vazhdoi A. Zgavra duket se është e thellë, pa dritë, pa ujë. Nëpër te enden kërminjtë, bretkosat, peshqit e ndonjë gjallesë tjetër. Stina është mbushur me njerëz : b(i) thakë, b(y)thakë,la(r) ashë, b(u)takë, Si do kalemxhinj me njëqind fytyra !. Para dite të lavdërojnë, të hipin në qiell, të endin mes reshë, në muzg, kur zbret nata e lodhur,lundrojnë nëpër ëndrra, ndërrojnë sahanët , se lakmojnë si sahanlëpirës, bien në gjunj e puthin ikona e bien në sezhde, ngrisin mite për përandori, akixhinj,zurlexhinj. – Ika se kam lënë nipat e mbesat në oborr!,- u tha miqve A.
- Ditën e mirë e kalofsh bukur i thanë me një zë Haza dhe Mushi.
A. ndoqi udhën e përditshme. Atje ai për çdo mëngjes ngjitej kodrës , kapërcente nëpër dy a tri përrocka. Eci edhe atë ditë. Në një pushimore, skaj udhës së asfaltuar, hoqi çantën nga krahu dhe u ul për të pushuar pak. Nga larg e pa një pjesë të atij pylli mbi të cilin kishin rënë disa mjegulla, si një shtëllungë leshi.U shtri mbi barin e njomë për pak minuta dhe , ndjeu se trupi i iu lag. . Brofi në këmbë. Një breshëri shiu u derdh mbi male e trupin e tij . Nxitoi si vetëtima dhe u strehua në një pushimore , e bërë aty , nga ndonjë pylltar apo punëtor që përkujdesej për kafshët e egra dhe për shpendët. Po ajo valë u ndal pas pak minutash dhe, qielli u ndriçua nga rrezet e diellit. –Eh, sa çudi bën natyra,-tha më vetvete. Aty bie shi, aty del dielli.
Kur u afrua mbi urën e lartë disa dhjetëra metra, shkopsiti këmishën e lagur dhe bëri ndërrësen , të cilën e merrte sa herë më vete. Nuk i dihen nazet qiellit këtu,- foli më zë të ulët. Nga çanta mori një grusht me copëza troshash dhe grurë dhe i hodhi mbi shkurre, aty ku zakonisht mblidheshin çdo ditë pulëbardha deti.
Nëpër qiell pa një kolonë lejlekësh, si një kolonë ushtarësh, të cilët lëvizën në drejtim të Jugut.I kishte trembur shiu që ra dhe erërat e vjeshtës me stuhi? .E kanë nuhatur vjeshtën,- sërish foli pa e dëgjuar askush. Ai ishte mësuar me këtë monolog të çuditshëm që e zhvillonte kur kishte ndonjë brengë çasti.Si të ndodhej në skenë.
Lejlekët, ah këto lejlekë!
Një dru frashëri në bregun e majtë të urës, me trup të trashë dhe , me gjethë të forta, ia rikujtoi A. rrobat e zhgunit të fëmijërisë. Kur qetheshin delet, leshi lahej në valavicë, aty i lanin edhe delet, terej mirë, çohej për ta përpunuar dhe pastaj nga ato bënin pantollona e xhurdina( dy liq), pak më të hola e më të lehta dhe katër liq( të trasha e të forta), të cilat as dhëmbi i qenit nuk mund t’i copëtonte. Ndjeu një nostalgji fëmijërore !
Iu fanit pamja e shtëpisë së vjetër, e djegur gjatë luftës së fundit.Fotografi, libra e revista. Dimrat ishin të ftohtë e të egër si koha e regjimit atëherë. Mbante mirë në mendje aksionin e mbledhjes së armëve dhe dajakun që hëngrën njerëzit disa ditë me radhë aty.
Kur binte muzgu, shtëpia mbyllej me lloz. Lehja e qenve natën e sidomos para se të lind dielli, ishte një sihariq i keq.
Kur u kthye në shtëpi, ora ishte dy e katërdhjetë minuta. Ndezi veturën dhe u nis për në shkollë. Atje kishte dy nipa e një mbesë. Parkoi veturën në oborrin e shkollës dhe, dëgjoi dy nëna tek po llafosnin shqip.- Na dogji nga malli ky mërgim i shkretë,- tha e para. Një grua me flokë ngjyrë kafeje. Unë erdha nga Selaniku në këtë vend nordik. Vajza ime nuk flet asnjë fjalë shqip. Unë vajta si e re atje për ta ndihmuar familjen dhe, u dashurova në Stavrin. Ishte i pashëm. Na lidhi edhe feja e njëjtë. Unë linda këtë vajzë dhe për disa ditë u grinda me tim shoq për emër.Stavri më kundërshtoi në fillim. Unë nuk lëshova pe. E pagëzova me emrin Leonida. –Unë jam me origjinë nga Himara.-Po ti moj shoqe?
-Jam nga Kosova, - i tha Shqipja. Kam ardhur që dhjetë vjet këtu. Vajza ime nuk flet gjuhën e vendit në shtëpi. Shqipen e di si të ishte rritur në vendlindje. Bashkëbiseduesja kafshoi buzët. –Im shoq nuk lë të flasë vajza gjuhën e nënës. Çdo ditë grindemi. Unë kam vendosur të shkurorëzohem nga Stavri. Më ka ardhur të hunda jeta. M’u ka katranosur.- A mund ta sjell tinëza burrit në oborrin tuaj të luajë pak me fëmijët tuaj?
- Po si jo, motra e madhe nga Shqipëria. Motra jote e vogël nga Kosova do t’ia mësojë pak nga pak fjalët dhe ajo nuk do ta humbasë gjuhën e të parëve.
-Të jam mirënjohëse deri në vdekje, motra ime e vogël. Jam në procedurë të shkurorëzimit e pastaj punët do t’i marr vetë në duart e mia. Do ta rris vajzën time e herë pas herë, si të ngjallëm me ekonomi, do të udhëtoj tek nëna që ka disa vite që jeton me babanë tim e më me dy vëllëzër e një motër në Tiranë.
Motra e madhe nga Tirana do të sjell Abetarën e shkronjave pa kufinj. Shqip të na flasë brezi i ri . E di se jemi në rrugë të kryqëzimeve të mëdha. Drita e ndezur në udhërrëfyes na drejton nga Perëndimi. Lindjen do ta lëmë pas shpine përgjithmonë !
Oslo, më 16.9.2017

0 comments:

Post a Comment